Ak yanaklı kaz (Branta leucopsis), kazgiller (Anatidae) familyasına ait, karakteristik siyah-beyaz renkleriyle tanınan bir kuş türüdür. Tür, özellikle yüz bölgesinde yer alan beyaz lekesiyle ayırt edilir. Arktik bölgelerde üreyip Batı Avrupa kıyılarında kışlayan bu kaz, hem göç ekolojisi hem de habitat tercihleri bakımından dikkat çekici bir türdür.

Taksonomi ve Morfolojik Özellikler

Ak yanaklı kaz, Branta cinsi içinde yer alır ve bu cinsin diğer üyeleri gibi siyah, beyaz ve gri tonların hâkim olduğu bir tüy örtüsüne sahiptir. Baş ve boyun siyah renklidir, ancak yanaklar ve alın kısmı beyazdır. Bu beyaz yüz deseni türün en belirgin ayırt edici özelliğidir. Gövdesi gri tonlarda, karnı beyaz, kanat telekleri ise siyah ve gri şeritlidir. Ortalama boyu 55–70 cm arasında, kanat açıklığı ise 130–145 cm arasındadır.

^{Ak Yanaklı Kaz (Branta Leucopsis) (Sabine_999, Pixabay)}

Dağılım ve Habitat

Ak yanaklı kazın üreme alanları başlıca üç ana bölgede yoğunlaşır: Grönland, Svalbard ve Rusya’nın Arktik kıyıları. Bu bölgelerde üreme döneminde kıyıya yakın tundra alanlarını tercih eder. Tür, kış aylarında Batı Avrupa’ya göç eder ve özellikle Britanya Adaları, Hollanda, Almanya ve Danimarka’da geniş popülasyonlar hâlinde görülür. Kışlama habitatları kıyı otlakları, sulak çayırlar, tarım alanları ve deniz kıyısındaki düzlüklerdir.

Göç Dinamikleri

Uzun mesafeli göçmen olan ak yanaklı kaz, yazın kutup bölgelerinde üreyip kışın daha ılıman batı bölgelerine hareket eder. İlkbahar göçü sırasında dinlenme ve beslenme alanlarının seçimi, iklim koşullarına ve insan kaynaklı arazi kullanımına duyarlıdır. Araştırmalar, göç rotalarının iklim değişikliği ve tarımsal faaliyetler nedeniyle değişime uğradığını göstermektedir. Bu durum, türün göç ekolojisinin çevresel faktörlerle doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koyar.

Üreme Biyolojisi

Üreme dönemi Arktik yazıyla sınırlıdır. Yuvalar, genellikle kıyı kayalıklarında veya adalarda, yırtıcılardan korunabilecek alanlarda yapılır. Dişiler yılda bir kez yumurtlar ve 4–6 yumurta bırakır. Kuluçka süresi yaklaşık 24–26 gündür. Yavrular, yumurtadan çıktıktan kısa süre sonra kendi başlarına beslenmeye başlar ve ebeveynleri tarafından göç dönemine kadar korunur.

Beslenme Alışkanlıkları

Ak yanaklı kaz otçul bir türdür. Üreme alanlarında tundra bitkileri, yosunlar ve kısa otlarla beslenirken, kışlama alanlarında tarım arazilerindeki otlaklardan ve hasat sonrası kalan ürünlerden yararlanır. Bu nedenle, tarımsal faaliyetler ile türün kışlama başarısı arasında yakın bir ilişki vardır.

Koruma ve Tehditler

Küresel ölçekte ak yanaklı kaz nesli tehlike altında değildir; IUCN değerlendirmelerinde “Asgari Endişe (Least Concern)” kategorisinde yer almaktadır. Ancak tür, iklim değişikliğine bağlı habitat kayıpları ve arazi kullanımındaki değişikliklerden etkilenmektedir. Özellikle ilkbahar göçü sırasında kullanılan duraklama alanlarının tarımsal baskılar ve iklim koşullarıyla değişime uğraması, popülasyon dinamikleri üzerinde risk oluşturmaktadır.