Akçahatipler Köyü Merkez Cami, Zonguldak ilinin Çaycuma ilçesi sınırlarında, Bartın'a yakın bir bölgede yer alan Akçahatipler köyünün doğu yerleşiminin merkezinde konumlanmış, tamamen ahşap malzeme ile çantı tekniğinde inşa edilmiş geleneksel bir camidir. 19. yüzyılın ilk yarısında inşa edildiği tahmin edilen yapı hem mimari planlaması hem de ahşap yığma sisteminin nitelikli kullanımı bakımından Batı Karadeniz bölgesinde nadir bulunan çantı cami örneklerinden biridir.
Akçahatipler Köyü Merkez Cami (AA)
Tarihçe ve Konum
Caminin doğrudan bir inşa kitabesi bulunmamaktadır. Ancak hemen batısındaki şadırvan üzerindeki kitabeye göre H.1260 (M.1844/45) tarihinde inşa edildiği düşünülmektedir. Caminin güneyinde yer alan mezarlıktaki en eski mezar taşı da 1863 yılına tarihlenmektedir. Bu veriler yapının 19. yüzyıl ortalarında inşa edildiği görüşünü desteklemektedir. Yapı 1959 yılında kapsamla bir onarımdan geçmiş, bu süreçte kadınlar mahfili eklenmiş; 2003–2010 yılları arasında ise iç mekânda lambiri kaplamalar yapılmış, doğramalar yenilenmiş ve çevre düzenlemesi gerçekleştirilmiştir.
Mimari Özellikler
Cami, kuzey-güney aksında gelişen dikdörtgen planlı bir harime ve mahfil katına sahiptir. Zemin kat 11,7 × 15,8 metre boyutlarındadır. Mahfil katı galeri boşluğunu "U" şeklinde kuşatarak kuzey, doğu ve batı yönlerinde yer almakta ve toplam iç mekân yüksekliği 5,20 metredir. Giriş kuzey cephesinde ortada yer alır ve girintili çıkıntılı bir kütle ile vurgulanmıştır. Mihrap, minber ve vaaz kürsüsü klasik Osmanlı cami mimarisinde görülen düzenlemeye uygun olarak kıble duvarında konumlanmıştır.
Akçahatipler Köyü Merkez Cami (AA)
Cephe ve Yapı Malzemeleri
Yapının cepheleri simetrik pencerelerle hareketlendirilmiş olup ahşap çantı sisteminin izleri dışarıdan okunabilir durumdadır. Kuzey cephesi dışındaki tüm cephelerde ikili pencere düzeni görülmekte, doğu ve batı yönlerinde altışar, güneyde ise dörder pencere sıralanmıştır. Alt pencereler dikdörtgen, üsttekiler ise yarım daire kemerlidir. Yapının üstü dört yöne eğimli kırma çatı ile örtülmüş olup çatı marsilya tipi kiremit ile kaplanmıştır. Yapının duvarlarında zeminde kestane, mahfilde ise meşe ahşap kullanılmıştır. Kurtboğazı geçme tekniğiyle çivisiz olarak birleştirilmiş ahşap perdeler yapının strüktürül iskeletini oluşturur. Temel taş molozdan inşa edilmiş olup taşların büyük bloklar halinde kullanıldığı gözlemlenmiştir.
Akçahatipler Köyü Merkez Cami (AA)
Koruma Durumu ve Değerlendirme
Akçahatipler Köyü Merkez Cami, çantı tekniğiyle inşa edilmiş camiler arasında boyutları, yapım sistemi ve konumlandırılma biçimiyle dikkate değer bir örnektir. Geleneksel olarak mezarlık yakınına inşa edilmiş camilerle uyumlu olarak konumlanmış ve zaman içinde bakımı köy halkı tarafından sağlanarak kullanılabilirliğini sürdürmüştür. Ancak 2000'li yıllarda gerçekleştirilen bazı bilinçsiz onarımlar yapının iç mekân özgün detaylarının kaybolmasına neden olmuştur. Anıtsal boyutları, U planlı mahfili ve simetrik cephe düzeniyle çantı cami geleneğinin Batı Karadeniz'deki temsilcisi olan Akçahatipler Köyü Merkez Cami, gelecekte yapılabilecek restorasyon projeleriyle bu geleneğin mimari bellekteki izlerini daha belirgin kılacak potansiyele sahiptir.
Çivisiz Cami 200 Yıldır Hizmet Veriyor (AA)
