Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Fransız tarihçi Fernand Braudel tarafından yazılmış, ilk kez 1949 yılında yayımlanan ve tarih yazımında yapısalcı yaklaşımın örneklerinden biri olan kitaptır. Tam adıyla “Akdeniz ve Akdeniz Dünyası II. Felipe Döneminde” (La Méditerranée et le Monde Méditerranéen à l’époque de Philippe II), modern sosyal bilimler ve tarihyazımı açısından dönüştürücü etkiye sahip bir eserdir.

Braudel bu çalışmasında, Akdeniz’i yalnızca coğrafi bir alan değil, aynı zamanda sosyo-ekonomik, kültürel ve siyasi bir etkileşim sahası olarak ele alır. Eser, Annales Okulu’nun tarih anlayışını yansıtarak, olayların tarihinden ziyade yapılar, çevre, ekonomi ve uzun süreli tarih üzerine odaklanır. Tarihsel olayların, toplumların ve bireylerin, coğrafi ve yapısal koşullardan bağımsız düşünülemeyeceğini savunur.

Yapısı ve İçeriği

Eser üç ana bölümden oluşur. Bu bölümler, zaman kavramını farklı düzeylerde ele alır ve her biri tarihsel sürecin farklı hızlarda işleyen katmanlarını temsil eder.

Hareketsiz Tarih – Ortamın Payı

İnsan ile çevre arasındaki ilişkileri merkeze alır. Coğrafyanın, iklimin, fiziki çevrenin ve doğal kaynakların uzun vadeli etkilerini değerlendirir. Bu bölümde dağlar, ovalar, denizler, adalar ve iklim gibi unsurlar Akdeniz dünyasının şekillenmesinde belirleyici faktörler olarak ele alınır.

Yavaş Değişen Yapılar – Ortak Kaderler ve Bütünsel Hareketler

Ekonomik, sosyal ve kültürel yapıları inceler. Nüfus hareketleri, ticaret yolları, para sistemleri, imparatorlukların yapıları, sosyal sınıflar, kentler, uygarlıklar ve bunların birbirleriyle ilişkileri bu bölümün temel konularıdır. Bu bölümde Akdeniz dünyasında işleyen ekonomik sistemler ve toplum yapıları uzun süreli döngüler içinde analiz edilir.

Hızlı Zaman – Olaylar, Siyaset ve İnsan

Siyasi ve askeri olayların klasik kronolojik tarihini içerir. 16. yüzyıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu, İspanya, Venedik ve diğer Akdeniz güçleri arasındaki savaşlar, diplomatik ilişkiler ve ittifaklar bu bölümde detaylı şekilde anlatılır. İnebahtı Deniz Savaşı, Malta Kuşatması ve Akdeniz'deki büyük güç mücadelesi merkezdedir.

Yöntem ve Yaklaşım

Braudel’in bu eseri tarihyazımında üç zaman ölçeğini aynı anda işleyen yenilikçi bir model önerir:

• Uzun Süre (Longue Durée): Coğrafi ve çevresel yapılar.
• Orta Süre: Ekonomik ve sosyal yapıların ritmi.
• Kısa Süre: Politik ve askeri olaylar.

Braudel’in yaklaşımı disiplinlerarasıdır. Jeografi, iklimbilim, ekonomi, demografi, denizcilik tarihi ve sosyal antropoloji gibi farklı disiplinlerden yararlanır. Bu çok katmanlı yaklaşım, yalnızca Akdeniz’in değil, genel olarak tarihsel süreçlerin nasıl işlediğine dair yeni bir anlayış ortaya koyar.

Eserin Önemi

Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, tarih bilimi için bir paradigma değişimi anlamına gelir. Braudel’in geliştirdiği yapısalcı tarih modeli, Annales Okulu’nun temel taşlarından biri olmuş ve sosyal bilimlerde tarihin nasıl yazılması gerektiğine dair kalıcı etkiler bırakmıştır. Eser, klasik politik tarih anlayışının ötesine geçerek, çevresel ve yapısal faktörlerin belirleyiciliğini vurgular.

Eserin Yazım Süreci ve Yayınlanması

Fernand Braudel bu eseri, Cezayir’de İkinci Dünya Savaşı sırasında esir kampında kaleme almıştır. İlk baskısı 1949 yılında yayımlanmış, ardından 1966 yılında gözden geçirilmiş genişletilmiş bir baskısı çıkmıştır. Eser günümüzde tarihçiliğin başucu kitaplarından biri olarak kabul edilir.