Aktekke Camii, Karaman il merkezinde yer alan ve tarihsel olarak Mevlevîliğin önemli yapılarından biri olan cami, türbe, hazire ve zaviyeden oluşan külliye niteliğinde bir yapılar topluluğudur. İçerisinde Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin annesi Mümine Hatun’un ve yakınlarının mezarları bulunduğundan, halk arasında "Mader-i Mevlâna Camii" olarak da adlandırılır.

^{Aktekke Camii (Türkiye Kültür Portalı)}

Tarihçe ve Mimari

Caminin Arapça kitâbesine göre yapı, Hicrî 772 / Milâdî 1370 yılının Rebiülevvel ayında Karamanoğulları’ndan Mahmud oğlu Halil oğlu Alaeddin Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Yapı Karaman’ın mimarîye uygun beyaz taşlarıyla inşa edildiği için, halk arasında "Aktekke" ismini almıştır. Caminin mimarisi klasik Osmanlı üslubuna yakın olup, yapının kare planlı ana ibadet alanı yüksek bir kubbe ile örtülmüştür. Son cemaat mahalli üç kubbeli olup, iki yandaki mihraplarla beraber sade bir düzen sergilemektedir.

Revakın yan duvarlarında pencereler, ortada ise iki mermer sütun bulunur. Ana ibadet mekânının kuzey yönü kemerle genişletilmiş, burada iki mermer sütunun taşıdığı Bursa kemerleri üzerine kadınlar mahfili yerleştirilmiştir. Caminin kuzeydoğusunda taş minaresi yer alır. Caminin iç kısmında yer alan türbe bölümü, Mevlânâ’nın annesi Mümine Hatun’un yanı sıra oğlu Alaeddin Çelebi ve bazı Mevlevî şeyhlerinin mezarlarını barındırır.

Mevlevihane ve Zaviyeler

Aktekke Camii, yapısal olarak yalnızca bir cami değil, aynı zamanda bir Mevlevîhane olarak inşa edilmiştir. Caminin kuzeyinde yer alan yedi adet derviş hücresi mevcuttur. Bu hücreler içinde ocak ve iki niş bulunmakta, ışık ihtiyacı ise pencere açıklıklarıyla sağlanmaktadır. Hücrelerin bir kısmı günümüze ulaşamamıştır. Batı tarafında postnişinlerin kullandığı Çelebi Dairesi yer almakta, cami içi ise sema ve ibadetlerin gerçekleştirildiği ana mekândır.

Türbe ve Sandukalar

Cami içine girildiğinde sol tarafta yer alan ve tahta parmaklıkla ayrılmış olan bölümde, Mevlânâ’nın annesi Mümine Hatun’un sandukası ile birlikte ailesine mensup toplam 21 adet sanduka yer almaktadır. Bu alan aile kabristanı niteliği taşımaktadır. Mezar taşlarının birçoğu kitâbesizdir ve çini kaplama bulunmamaktadır.

Hazire ve Mezar Taşları

Caminin güney ve batı yönlerinde yer alan hazirede toplam 82 adet mezar taşı tespit edilmiştir. Bunlardan 34’ü kitâbelidir. Kitâbelerde yer alan yazılar genellikle sülüs (25 adet) ve talik (8 adet) yazı türlerinde olup, dil olarak çoğunlukla Türkçe (29 adet) ve Arapça (5 adet) tercih edilmiştir. En eski tarihli mezar taşı Hicrî 775 (M. 1374) yılına aittir. Mezar taşları arasında Mevlevîlik geleneğini temsil eden Mevlevî sikkeleri ve sembolleri de görülmektedir. Kitabelerde dönemin inanç, edebiyat ve sosyal yapısını yansıtan ifadeler yer almaktadır.

Tarihi ve Kültürel Bağlam

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin ailesiyle birlikte 1222 yılında Karaman’a geldiği, burada evlenip yaklaşık yedi yıl kaldığı bilinmektedir. Annesi Mümine Hatun’un Belh Emiri Rükneddin’in kızı olduğu ve Mevlânâ’nın babası Sultanü’l-Ulemâ Bahâeddin Veled ile evlenip Anadolu’ya birlikte göç ettiği çeşitli kaynaklarda belirtilmiştir. Mümine Hatun’un kabri Aktekke Camii içinde yer almakta, türbenin doğrudan onun adına yapılmış olması camiye “Mader-i Mevlâna” adının verilmesinde etkili olmuştur.