Akyurt fıtı çorbası, Türkiye’nin Ankara ili Akyurt ilçesine özgü, köklü bir mutfak geleneği olan ve fıtılık bulguruyla hazırlanan bir çorbadır. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 24 Kasım 2021 tarihinde, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti olarak tescil edilmiştir. Çorba, Akyurt ilçesinin mutfak kültüründe önemli bir yere sahip olup, coğrafi sınırla ün bağı bulunan geleneksel bir lezzettir.

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Akyurt fıtı çorbası, temel olarak fıtılık bulguru, kuru soğan, yeşil biber, domates, domates salçası, tereyağı, su ve baharatlar (pul biber, nane) kullanılarak hazırlanır. Çorbanın ayırt edici özelliği, yapımında kullanılan fıtılık bulgurudur. Fıtılık bulgur, Akyurt ilçesinde yetiştirilen kunduru buğdayından özel bir üretim yöntemiyle elde edilir. Bu bulgur, boyut olarak pilavlık bulgurdan küçük, köftelik/kısırlık bulgurdan büyük olup, tane büyüklüğü 2-3 mm arasındadır. Çorbanın hazırlanışındaki geleneksel yöntem ve yerel malzeme kullanımı, onu Akyurt’un mutfak mirasının önemli bir parçası haline getirir.

Üretim Süreci

Fıtılık Bulgurun Üretimi

Fıtılık bulgur, Akyurt ilçesinde yetiştirilen kunduru buğdayından üretilir. Üretim süreci şu aşamalardan oluşur:

1. Hasat ve Temizleme: Kunduru buğdayı hasat edildikten sonra, değirmende öğütülmek üzere ayrılır. Buğday, harmanlarda veya evlerin önünde bez üzerinde kalbur (elek) ile elenerek sap ve çöplerden arındırılır.
2. Yıkama ve Kaynatma: Temizlenen buğdaylar leğenlerde süzülerek yıkanır ve çuvallara doldurulur. Bir gün bekletilen buğdaylar, büyük bakır tavalarda (tinçlerde) su ile kaynatılır. Bu işlem sırasında buğdaylar, dibi tutmaması için ara sıra karıştırılır.
3. Kurutma: Kaynatılan buğdaylar, suyunun süzülmesi için bez üzerine serilir ve güneşte kurumaya bırakılır. Kurutma işlemi yaklaşık iki gün sürer ve buğdaylar 2-3 saatte bir karıştırılır.
4. Öğütme ve Tavlama: Kuruyan buğdaylar bulgur değirmenine götürülür. Öğütmeden önce buğdaylar az miktarda su ile tavlanır (nemlendirilip ovulur). Tavlama, buğdayların şişmesini sağlar ve öğütme işlemini kolaylaştırır.
5. Eleme: Öğütülen buğdaylar, 2-5 mm göz aralığına sahip eleklerden geçirilir. Elekten geçemeyen büyük taneler “başbaşı” olarak ayrılır ve bir sonraki yılın öğütme işlemi için saklanır. Kalan kısım, 1-3 mm göz aralığına sahip tel eleklerde tekrar elenir. Tel eleğin üstünde kalanlar bulgur, altında kalanlar ise fıtılık bulgur olarak ayrılır ve Akyurt Fıtı Çorbası için kullanılır.

Akyurt Fıtı Çorbasının Yapımı (8 Kişilik)

Malzemeler

• 1 su bardağı fıtılık bulgur
• 1 adet orta boy kuru soğan
• 1 adet orta boy domates
• 2 adet orta boy yeşil biber
• 1 yemek kaşığı domates salçası
• 7 su bardağı su (yaklaşık 1,5 litre)
• 1 yemek kaşığı tereyağı
• Tuz, pul biber ve nane (damak tadına göre)

Hazırlık Aşamaları

1. Bir tencerede tereyağı eritilir ve küçük küp şeklinde doğranmış soğanlar eklenerek kavrulur.
2. Soğanlar pembeleştiğinde, ince doğranmış yeşil biberler ilave edilir ve 2-3 dakika kavrulur.
3. Kabukları soyulmuş ve rendelenmiş ya da küçük küp şeklinde doğranmış domatesler ile domates salçası eklenir. Karışım 2-3 dakika daha kavrulur.
4. Fıtılık bulgur tencereye ilave edilip sebzelerle birlikte 2-3 dakika kavrulur.
5. Su, tuz ve baharatlar (pul biber, nane) eklenir, karıştırılır ve kaynamaya bırakılır.
6. Çorba kaynamaya başladığında ocak kısılır ve 5 dakika daha kaynatılır. Ardından ocak kapatılır ve çorba servise hazır hale gelir.

Coğrafi Bağlantı ve Kültürel Önem

Akyurt fıtı çorbası, Akyurt ilçesinin mutfak kültüründe köklü bir geçmişe sahiptir. Çorbanın üretiminde kullanılan fıtılık bulgurun hazırlanış yöntemi, ilçeye özgü geleneksel tekniklere dayanır. Bu nedenle çorba, Akyurt ilçesiyle güçlü bir ün bağına sahiptir ve tüm üretim aşamaları bu coğrafi sınırlar içinde gerçekleştirilir. Çorba, hem günlük sofralarda hem de özel günlerde sıkça tüketilen, yöre halkının kimliğini yansıtan bir yemektir.

Tescil ve Denetim

Akyurt fıtı çorbası, Akyurt Belediyesi tarafından tescil ettirilmiştir. Çorbanın ismi, logosu ve mahreç işareti amblemi, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde kullanılır. Eğer bu mümkün değilse, işletmelerde kolayca görülebilecek şekilde sergilenir.

Denetimler, Akyurt Belediyesi koordinasyonunda, Akyurt Belediyesi, Akyurt İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Akyurt İlçe Sağlık Müdürlüğü’nden uzman üyelerden oluşan en az üç kişilik bir denetim mercii tarafından yürütülür. Denetimler yılda bir kez düzenli olarak yapılır; ihtiyaç duyulduğunda veya şikâyet durumunda ek denetimler gerçekleştirilir. Denetim kriterleri şunlardır:

• Üretim metoduna uygunluk
• Fıtılık bulgur üretiminin uygunluğu
• Akyurt fıtı çorbası ibaresi, logosu ve mahreç işareti ambleminin doğru kullanımı

Denetim mercii, gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren Akyurt Belediyesi, hakların korunması için hukuki süreçleri yürütür.