Akyurt teberik fasulyesi, Ankara ili Akyurt ilçesinde yetiştirilen, baklagiller familyasından Phaseolus vulgaris var. comminus türüne ait bir fasulye çeşididir. Bu fasulye, Akyurt ilçesinin tarım ekonomisinde önemli bir yere sahip olup, uzun bir geçmişe dayanır ve 22 Aralık 2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından mahreç işareti olarak tescil edilmiştir. Tescil, Akyurt Belediyesi tarafından 24 Ocak 2022 tarihinde yapılan başvuruyla resmiyet kazanmıştır.
Özellikleri
Akyurt teberik fasulyesi, sırık tipi bir bitki olup dörtgen gelişim şekline sahiptir. Bitkinin boyu, sülük veya bıyık adı verilen kısımlarıyla desteğe sarılarak 2-3 metreye ulaşabilir. Uç yaprakları yeşil renkli ve eşkenar dörtgen şeklindedir, yaprak buruşukluğu ise yok denecek kadar azdır. Çiçek taç yaprakları açık mor renkte olup çiçeklenme Temmuz ayında gerçekleşir. Baklalar yeşil renkli, kılçıksız, pürüzsüz yüzeyli ve içbükey bir eğriliğe sahiptir. Bakla uzunluğu 17-22 cm, genişliği 16,32 mm, kalınlığı ise 8,80 mm’dir. Her baklada 7-10 adet tane bulunur. Tanelerin kuru ağırlığı (100 adet) 450-460 gram, yaş ağırlığı ise 1015-1050 gram arasında değişir.
Akyurt teberik fasulyesinin yetiştiği bölgenin toprağı killi-tınlı yapıda, pH değeri 7,0-7,5 civarında olup organik madde, potasyum ve çinko açısından zengindir. Orta tuzlu bu topraklar, 1300-1400 metre rakımda bulunur ve bölgenin yıllık yağış miktarı 450-500 mm’dir.
Besin Değerleri
Taze Akyurt teberik fasulyesinin 100 gramındaki besin değerleri şu şekildedir:
Kuru madde: %6,50 - %10,30
Protein: %2,2 - %2,9
Yağ: %0,20 - %0,40
Karbonhidrat: %2,40 - %6,90
Ham lif: %1,4 - %3,5
Potasyum: 145-215 mg
Kalsiyum: 44-62 mg
Sodyum: 6,1-7,4 mg
B12 Vitamini: 0,3-0,5 µg
Üretim Süreci
Toprak Hazırlığı
Akyurt teberik fasulyesinin üretimi için toprak hazırlığı, mevsim koşullarına bağlı olarak Nisan sonu veya Mayıs başında başlar. Sonbaharda, toprağın tava geldiği dönemde dekara 1-1,5 ton yanmış çiftlik gübresi uygulanır ve 20-25 cm derinliğinde sürüm yapılır. İlkbaharda, ekim öncesi kaymak tabakasını kırmak için 3-4 kez kazayağıyla sürüm gerçekleştirilir. Yabancı otlar, yüzlek sürümle temizlenir ve damla sulama yapılacaksa borular tarlaya döşenir.
Ekim
Ekim, 25 Nisan-30 Mayıs tarihleri arasında, yerel tohumlar kullanılarak yapılır. Toprak sıcaklığının 13°C’nin altında olmaması önemlidir. Sıra aralarında en az 120 cm mesafe bırakılarak, her 20 cm’de 3-4 tohum ekilir. Tohumlar, 15-20°C sıcaklıkta 6-8 gün içinde çimlenir; düşük sıcaklıklarda bu süre 20-25 güne uzayabilir.
Vejetasyon ve Bakım
Bitki, Mayıs sonlarında yapraklanır ve Ekim ayının ilk veya ikinci haftasına kadar yeşil kalır. Vejetasyon süresi 70-140 gün arasında değişir. Destek için sırık veya çardak sistemleri kullanılır. Çapalama, bitki 20 cm boya ulaştığında ve sırık sarmaya başladığında olmak üzere iki kez yüzeysel olarak yapılır. Sulama, çiçeklenme döneminde başlar ve haftada üç kez, toprak nemi %60 tarla kapasitesine düştüğünde uygulanır.
Gübreleme
Sonbaharda yanmış hayvan gübresi uygulanır. İlk çapa sonrası, Haziran ayı içinde sıra üzerine tekrar hayvan gübresi verilir. Toprak analizine göre dekara 4-5 kg azot, 6-8 kg fosfor ve gerektiğinde 10-15 kg magnezyum sülfat kullanılır.
Hasat ve Depolama
Hasat, Temmuz sonundan Ekim başına kadar haftada bir kez elle yapılır. Baklalar, çeşit özelliğine uygun büyüklüğün üçte birine ulaştığında toplanır. Taze fasulyeler pazara sevk edilir veya %80 nem ve 4-5°C’de 8-10 gün muhafaza edilir. Kışlık tüketim için kurutularak ya da derin dondurucuda saklanır.
Coğrafi Bağlantı ve Denetim
Akyurt teberik fasulyesinin üretimi, Akyurt ilçesi sınırlarında gerçekleşir ve bölgenin tarım kültürüyle sıkı bir bağa sahiptir. Denetimler, Akyurt Belediyesi koordinasyonunda, Akyurt İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden uzmanlarla yılda bir kez veya şikayet üzerine yapılır. Denetimde ürünün morfolojik özellikleri, üretim metodu ve coğrafi işaret kullanımının uygunluğu kontrol edilir.
