Alaçam Mübadele Müzesi, Samsun’un Alaçam ilçesinde bulunan, Türkiye’nin ilk mübadele müzesi olma özelliğine sahip etnografya ağırlıklı tematik bir müzedir. Lozan Antlaşması’na ek protokol ile gerçekleştirilen Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi sonucunda Anadolu’ya gelen mübadillerin yaşamlarını, kültürel miraslarını ve göç sürecini yansıtan eserlerin sergilenmesi amacıyla kurulmuştur.

^{Alaçam Mübadele Müzesi (T.C. Samsun Valiliği)}

Kuruluş ve Tarihsel Arka Plan

Alaçam Mübadele Müzesi’nin binası XIX. yüzyılın son çeyreğinde İptidai Mektebi olarak inşa edilmiş, sonraki dönemlerde farklı amaçlarla kamu binası olarak kullanılmıştır. 2010 yılında Samsun İl Özel İdaresi tarafından restore edilerek müze haline getirilmiş, 16 Nisan 2012’den itibaren ziyarete açılmış ve 18 Eylül 2012’de Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’ın katılımıyla resmi açılışı yapılmıştır. Müzenin kuruluşunun temelinde 24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması’na eklenen protokolle gerçekleştirilen Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi yer almaktadır. Bu protokole göre İstanbul ve Batı Trakya dışındaki Yunanistan’daki Türkler ile Türkiye’deki Rumlar zorunlu göçe tabi tutulmuş, yaklaşık 1 milyon 250 bin Ortodoks Rum Yunanistan’a, yaklaşık 500 bin Müslüman Türk ise Anadolu’ya göç ettirilmiştir. Tarihteki ilk resmî zorunlu göç olarak kabul edilen bu süreçte, 31 Aralık 1923 – Temmuz 1924 tarihleri arasında Samsun’a 44.255 göçmen gelmiş; bunların bir bölümü Alaçam, Tekkeköy, Bafra, Ondokuzmayıs, Çarşamba ve Terme ilçelerine yerleştirilmiş, diğerleri ise kara ve tren yolu ile Tokat, Amasya, Çorum, Sivas, Yozgat ve Niğde gibi iç bölgelere gönderilmiştir. Alaçam Mübadele Müzesi, bu tarihsel göçün maddi ve manevi izlerini günümüze taşıyan ilk mübadele müzesi olma özelliğini taşımaktadır.

Mimari Özellikler

Müze binası zemin üstü tek katlıdır. Kırma çatılı olup Marsilya kiremit örtülüdür.

• Giriş katında: İdari birimler, tuvalet, depo ve dokümantasyon bölümü yer almaktadır. Dokümantasyon bölümünde mübadele ve ilçe tarihine ait yayınlar ile mübadele dönemine dair fotoğraf albümleri bulunmaktadır.
• İkinci katta: Eserlerin sergilendiği teşhir bölümü bulunmaktadır. Düzenleme bölümünde 30 Ocak 1923 tarihli Lozan Antlaşması ek protokolü ve Mustafa Kemal Atatürk’ün “Mübadiller kaybedilmiş toprakların aziz hatıralarıdır” sözü ziyaretçileri karşılamaktadır.

Sergilenen Eserler

Müzede mübadillerin günlük yaşamını ve kültürel mirasını yansıtan çeşitli etnografik eserler sergilenmektedir:

• Kıyafetler: Kadınlara ait bindallı, gelinlik, üç etek, cepken, şalvar, gelin başörtüsü; erkek giysileri. Bu eserlerin çoğu çeyiz olarak hazırlanmış olup zincir, tel kırma, tel sarma gibi el işleme teknikleriyle süslenmiştir.
• Tekstil ürünleri: Çevreler, kuşaklar, peşgirler, kıl ve keten dokumalar.
• Ev eşyaları: Sandıklar, mutfak eşyaları, mesleki aletler.
• Belgeler ve görseller: Mübadillerin göç sırasında çekilmiş fotoğrafları, yol belgeleri (pasaportlar), Kurtuluş Savaşı’na ait belgeler.
• Bağış eserler: Birinci kuşak mübadillerin müzeye bağışladığı bireysel kullanım eşyaları.

^{Alaçam Mübadele Müzesi (Samsun Büyükşehir Belediyesi)}

Ziyaret Bilgileri

Alaçam Mübadele Müzesi, Pazartesi günleri hariç haftanın diğer günlerinde 08.00 – 17.00 saatleri arasında ziyarete açıktır.