Tanım

Herhangi bir meseleyi sistematik şekilde adım adım çözmek için geliştirilip takip edilen usül veya usüllerin bütünü, bir semboller cümlesine dayanan hesap metotları. Sistematik hesaplama prensibinin ilk temelleri Harezmli Muhammed tarafından ortaya konduğu için Orta Çağ’da ondalık sayı sistemine dayanan hesap usülleri bu isimle anılmıştır. Bugünkü aritmetiğin esasını teşkil etmiş olan bu metot, zamanımızda bilgisayarda geniş uygulama alanı ve imkanları bulmuş, algoritma bilgisayar programlarında kullanılan bir terim haline gelmiştir.

Köken

Algoritma kelimesinin kökeni, 9. yüzyılda yaşamış olan ünlü Müslüman matematikçi El-Harezmi'nin (tam adıyla Ebu Cafer Muhammed bin Musa el-Harezmi) ismine dayanır. Harezmi Hint-Arap sayı sistemi ve matematiksel yöntemleri Avrupa'ya tanıtan önemli eserler yazmıştır. Bu eserlerden biri, "Kitab el-Muhtasar fi Hisab el-Cebr ve’l-Mukabele" adlı cebir kitabıdır. Orta Çağ’da El-Harezmi'nin eserleri Latinceye çevrildi. Bu çevirilerde, onun adı "Algoritmi" veya "Algorismus" olarak anıldı. "Algorismus" terimi, başlangıçta Hint-Arap rakamlarını kullanarak hesap yapma yöntemi anlamında kullanılıyordu. Zamanla bu terim, daha genel olarak adım adım ilerleyen hesaplama yöntemlerini ifade etmeye başladı. İngilizce, Fransızca ve diğer Avrupa dillerinde "algorithm" şekline evrildi ve bugün bildiğimiz modern anlamını kazandı. Artık sadece matematikte değil, bilgisayar biliminde ve daha birçok alanda, belirli bir problemi çözmek için takip edilen adımlar dizisini ifade eder.

Kullanım Alanları

Bilgisayar Bilimi ve Programlama

• Arama Motorları: Google gibi arama motorları, web sitelerini sıralamak ve en alakalı sonuçları göstermek için karmaşık algoritmalar kullanır (örneğin, PageRank).
• Sıralama ve Arama Algoritmaları: Verileri sıralamak (ör. QuickSort, MergeSort) ve aramak (ör. Binary Search) için kullanılır.
• Yapay Zeka ve Makine Öğrenimi: Verilerden öğrenme ve tahminler yapmak için algoritmalar (ör. k-En Yakın Komşu, Karar Ağaçları, Derin Öğrenme algoritmaları) uygulanır.
• Kriptografi: Verilerin güvenliğini sağlamak için şifreleme algoritmaları (ör. RSA, AES) kullanılır.
• Ağ Yönlendirme: İnternet trafiğini yönlendiren protokoller (ör. Dijkstra ve Bellman-Ford) algoritmalar üzerine kuruludur.

Matematik ve Veri Analitiği

• Optimizasyon: Karmaşık problemler için en iyi çözümü bulmak amacıyla (ör. Lineer Programlama).
• Veri Analizi: Büyük veri kümelerini analiz etmek ve anlamlı sonuçlar çıkarmak için kullanılır.
• İstatistiksel Modelleme: Veri tahmini ve analizinde algoritmalar kritik öneme sahiptir.

Robotik ve Otomasyon

• Robot Kontrolü: Robotların hareket etmesini ve belirli görevleri yerine getirmesini sağlamak için algoritmalar kullanılır.
• Makine Görüsü: Algoritmalar, bir robotun veya sistemin görsel verileri işlemesini sağlar (ör. Nesne tanıma algoritmaları).

Finans ve Ekonomi

• Hisse Senedi Ticareti: Algoritmik ticaret (algo-trading), hisse senedi ve diğer finansal araçların otomatik ticaretinde kullanılır.
• Kredi Değerlendirme: Kredi puanlarını hesaplamak için algoritmalar uygulanır.
• Risk Yönetimi: Finansal riskleri tahmin etmek ve yönetmek için kullanılır.

Örnek Cümleler

• Google’ın arama algoritması, milyarlarca web sayfasını sıralayarak en alakalı sonuçları sunar.
• Kriptografide kullanılan şifreleme algoritmaları, verilerin güvenliğini sağlar.
• E-ticaret siteleri, dinamik fiyatlandırma algoritmaları ile müşteri talebini yönetir.
• İklim modelleme algoritmaları, gelecekteki hava değişikliklerini tahmin etmeye yardımcı olur.