Köken

Allameicihan kelimesi, Türkçeye Arapça ve Farsçanın birleşik etkisiyle geçmiş, “dünyanın en bilgili kişisi” anlamında kullanılan övgü niteliğinde bir unvandır. Kelimenin ilk bölümü olan allâme, Arapça ˁalama (“bilmek”) fiilinden türeyen, faˁˁāla(t) vezninde “çok bilen, derin alim” anlamında meslek ve nitelik bildiren bir sözcüktür. İkinci bölüm olan cihan, Farsçadaki jahān sözcüğünden gelir; bu da Orta Farsça gēhān biçiminden evrilmiştir ve “dünya, evren” anlamını taşır. İki ögenin birleşimiyle oluşan allâmeicihan, mecazi olarak “dünyaca tanınan, eşsiz derecede bilgili kişi” anlamında kullanılır.

Kullanım Alanları

• Klasik edebiyat: Büyük alimleri yüceltmek amacıyla methiye, tezkire ve biyografilerde kullanılır.
• Osmanlı ilmiye geleneği: Dini ve felsefi metinlerde üstün bilgi sahibi kişilere verilen unvan olarak geçer.
• Halk anlatıları ve menkıbeler: Bilgeliğiyle efsaneleşmiş şahısları tanımlamak için mecazi nitelikte yer alır.
• Modern dil (ironik kullanımlar): Günlük konuşmada aşırı bilgiçlik taslayan kişiler için hafif alaycı biçimde kullanılabilir.
• Akademik söylem (tarihi bağlamda): Ortaçağ İslam dünyasının entelektüel şahsiyetlerini nitelemek için tarih yazımında geçebilir.