Amasya yağlısı, Türkiye'nin Amasya iline özgü, geleneksel yöntemlerle hazırlanan ve mahreç işaretiyle tescillenmiş bir unlu mamuldür. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 03 Haziran 2021 tarihinde başvurusu yapılan ürün, 16 Haziran 2022 tarihinde Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği tarafından tescil edilerek coğrafi işaret koruması altına alınmıştır.
Ürün Nitelikleri
Amasya yağlısı; buğday unu, su, tuz ve kuru maya ile hazırlanan hamurun arasına ayçiçek yağı, ceviz içi ve haşhaş tohumu ile hazırlanan iç harcın konulmasıyla elde edilir. Sac ocakta pişirilerek hazırlanır. Mayasız üretim seçeneğinde ise hamura maya yerine ayçiçek yağı eklenir. Ürün yaklaşık 40 cm çapında, daire biçiminde ve kat kat görünümlüdür.
Yapısı itibarıyla gül şeklinde sarılan hamurun açılmasıyla elde edilen bu katmanlı form, hem görsel hem de dokusal olarak ayırt edici bir nitelik taşır. Amasya yağlısı, düğün, bayram, cenaze ve sünnet gibi özel günlerde ikram edilmesiyle Amasya mutfak kültüründe köklü bir yere sahiptir. Bu kültürel bağ, ürünün coğrafi sınırla olan ün ilişkisini pekiştirir.
Yapılışı
Hamur, buğday ununun kuru maya ve tuzla karıştırılması, ardından suyun yavaş yavaş eklenmesiyle yoğrularak hazırlanır. Ele yapışmayan yumuşak kıvam elde edildiğinde hamur iki bezeye ayrılır ve nemli bir bezle örtülerek kısa süre dinlendirilir. Bu sırada iç harç hazırlanır: ceviz içi, tekniğine uygun şekilde ezilmiş haşhaş tohumu ve ayçiçek yağı homojen biçimde karıştırılır. Dinlenmiş hamur bezeleri merdane ile açılır, üzerine ayçiçek yağı sürülür ve iç harç boşluk kalmayacak şekilde yayılır. Rulo biçiminde sarılan hamur, kendi etrafında döndürülerek gül şekline getirilir.
Gül formundaki hamur bezeleri kısa süre dinlendirildikten sonra yaklaşık 40 cm çapında açılır ve 200 °C sıcaklıktaki sac ocakta 7 dakika boyunca pişirilir. Mayasız üretim tercih edildiğinde, hamura maya yerine ayçiçek yağı eklenir; diğer aşamalar aynıdır. Ürün, gıda ile temasa uygun ambalajlarda satışa sunulur ve derin dondurucuda bir ay süreyle muhafaza edilebilir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Amasya yağlısının tüm üretim aşamaları yalnızca Amasya ili sınırları içinde gerçekleştirilir. Bu zorunluluk, ürünün tarihsel ve kültürel bağlamda Amasya ile olan ilişkisini koruma amacı taşır.
Denetim Süreci
Ürünün denetimi, Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği koordinasyonunda, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu ve Amasya Turizm Derneğinden uzmanların yer aldığı üç kişilik bir mercii tarafından yılda en az bir kez yapılır. Denetim; bileşen uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve mahreç işareti kullanımına odaklanır. Gerekli durumlarda kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alınabilir.
