Antistatik ayakkabılar, kullanıcı vücudunda biriken statik elektriği güvenli bir şekilde toprağa ileterek elektrostatik deşarj (ESD) riskini azaltmayı amaçlayan kişisel koruyucu donanımlardır. Bu ayakkabılar, özellikle iletken taban malzemeleri ve özel iç tabaka yapıları sayesinde, insan vücudunda doğal yollarla oluşan elektrostatik yüklerin birikmesini engelleyerek kontrollü bir biçimde dışarı aktarılmasını sağlar. Böylece hem çalışanların maruz kalabileceği elektriksel riskler azaltılır hem de statik elektriğe duyarlı sistemlerin zarar görmesi önlenmiş olur.

Teknik Özellikler

Antistatik ayakkabılar, belirli bir elektriksel direnç aralığında kalacak şekilde tasarlanmakta ve üretilmektedir. Bu ayakkabılar, elektrostatik yükün ani deşarjını engelleyecek ancak aynı zamanda yükü kademeli olarak zemine aktaracak düzeyde iletkenliğe sahip olmalıdır. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanımlar Rehberi'ne göre bu direnç aralığı 100 kiloohm (kΩ) ile 1000 megaohm (MΩ) arasında tanımlanmıştır. Bu sınırlar, statik elektriğin kontrollü bir biçimde boşaltılmasını sağlayarak hem çalışan güvenliğini hem de statik elektriğe duyarlı ekipmanların korunmasını hedefler. Uygun direnç değerlerinin dışına çıkan ürünler, ya yeterince deşarj gerçekleştirememekte ya da ani kıvılcımlara yol açarak güvenlik riskleri doğurabilmektedir.

Teknik katalog verilerine göre, antistatik ayakkabılarda sıklıkla poliüretan (PU) esaslı taban malzemeleri tercih edilmekte, bu tabanlar karbon katkısıyla iletken hale getirilmektedir. Tabanın yüzey alanına yayılan karbon partikülleri, elektrostatik yükün zemine iletimini kolaylaştırmaktadır. Ayrıca iç astar bölgesinde iletken şerit veya ipliklerin kullanılması, ayakkabının iç yüzeyinde biriken yükün dış tabana iletilmesini sağlamaktadır. Bu yapı, sadece ayakkabının tek bir bölgesine değil, tümüne eşit düzeyde statik yük dağılımı ve tahliyesi imkanı sunar. Bu tür tasarımlar, hem kişisel koruyuculuk açısından hem de endüstriyel kullanımda süreklilik arz eden ESD koruma performansı açısından önem taşımaktadır.

^{Anti-Statik Ayakkabı (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)}

Kullanım Alanları

Antistatik ayakkabılar, statik elektriğin kontrol altına alınmasının hayati önem taşıdığı sektörlerde temel kişisel koruyucu donanım unsurları arasında yer almaktadır. Elektronik üretim ve montaj hatlarında, entegre devrelerin ve hassas elektronik bileşenlerin statik deşarjla zarar görmesini engellemek amacıyla bu tür ayakkabıların kullanımı yaygındır. Benzer şekilde, patlayıcı ve yanıcı madde üretilen tesislerde statik kıvılcım kaynaklı yangın ve patlama riskinin azaltılması için antistatik özellik zorunlu tutulmaktadır. Bu tür ortamlarda oluşabilecek en küçük bir elektrostatik boşalma, hem çalışan güvenliği hem de tesis bütünlüğü açısından ciddi sonuçlar doğurabilir.

Kimya laboratuvarları, askeri mühimmat üretim tesisleri ve sağlık kuruluşları da antistatik ayakkabıların yaygın olarak kullanıldığı diğer başlıca alanlardır. Kimya laboratuvarlarında, uçucu maddelerle çalışıldığı için statik elektriğin kontrolü özellikle önem arz eder. Askeri mühimmat üretiminde, elektrostatik tetiklenmelere karşı alınan önlemler kapsamında bu ayakkabılar standart donanım sayılır. Sağlık ve hastane ortamlarında ise, özellikle ameliyathaneler ve yoğun bakım ünitelerinde, hem cihaz güvenliği hem de elektromanyetik girişim riskinin azaltılması açısından antistatik ürünlerin kullanımı tercih edilmektedir. Bu bağlamda antistatik ayakkabılar, sadece endüstriyel güvenliğin değil, aynı zamanda kurumsal risk yönetimi politikalarının da vazgeçilmez bir parçasıdır.

Test Yöntemleri ve TSE Standartları

Antistatik ayakkabıların güvenilirliğini ve işlevselliğini belirlemek amacıyla çeşitli ulusal ve uluslararası standartlar çerçevesinde test süreçleri uygulanmaktadır. TS EN ISO 20344 standardı, ayakkabıların genel test yöntemlerini tanımlar ve antistatik özelliklerin değerlendirilmesinde temel referans niteliği taşır. Bu kapsamda, numuneler belirli nem (%25–30) ve sıcaklık (23 ± 2 °C) koşullarında şartlandırılır ve ardından sabit gerilim altında elektriksel direnç ölçümleri gerçekleştirilir. Ayakkabının tabanı ile iletken test yüzeyi arasındaki akım geçişi ölçülerek, antistatik özelliklerin uluslararası eşik değerlerle uyumlu olup olmadığı değerlendirilir. Bu sayede, kullanıcıyı elektrostatik deşarja karşı etkin biçimde koruyacak ürünlerin piyasaya sürülmesi sağlanır.

TS EN ISO 20345 standardı ise yalnızca elektrostatik boşalma açısından değil, aynı zamanda fiziksel koruyuculuk bakımından da ürün performansını değerlendirmeye odaklanır. TSE tarafından yayımlanan bu standarda göre, antistatik ayakkabılar darbe emme kapasitesi, taban delinme direnci, burun mukavemeti, sıvı kimyasal dayanımı ve aşınma direnci gibi çok sayıda parametreye göre test edilir. Özellikle sanayi ortamlarında karşılaşılan mekanik riskler dikkate alındığında, ayakkabının sadece statik yükleri boşaltması yeterli değildir; aynı zamanda ağır nesnelerin düşmesi, zemindeki kesici-parçalayıcı maddeler ya da kimyasal sıçramalar gibi fiziksel tehlikelere karşı da koruma sunması gerekir. Bu testler, ayakkabının hem ESD kontrolü hem de genel iş güvenliği açısından bütünsel bir koruma sağlamasını temin eder.

Laboratuvar ve İş Yeri Koşullarında Performans

Antistatik ayakkabıların performansı, yalnızca laboratuvar testleriyle değil, gerçek işyeri koşulları altında da değerlendirilmelidir. Canberk Nuran’ın 2016 tarihli karşılaştırmalı çalışmasında, laboratuvar ortamlarında elde edilen direnç değerleri ile farklı işyerlerindeki değerler karşılaştırılmış ve çevresel değişkenlerin (örneğin ortam sıcaklığı, bağıl nem, zemin tipi) ölçüm sonuçlarını doğrudan etkilediği tespit edilmiştir. Bu durum, fabrika çıkışı sertifikalı ürünlerin zamanla performans kaybına uğrayabileceğini göstermektedir. Dolayısıyla, antistatik ayakkabıların yalnızca üretim anında değil, kullanım süreci boyunca da periyodik testlere tabi tutulması ve işyeri ortamına özgü değerlendirmelerle uygunluk belgelerinin güncellenmesi önerilmektedir.

Netice olarak Antistatik ayakkabılar, elektrostatik tehlikelerin ortadan kaldırılmasında kritik rol oynayan koruyucu donanımlardır. Üretiminde kullanılan iletken malzemeler, TSE ve ISO standartlarına uygun test prosedürleri, kullanım alanına özel risk analizleriyle birlikte değerlendirildiğinde, bu ayakkabıların yalnızca yasal zorunluluk değil aynı zamanda iş güvenliği kültürünün bir parçası olduğu görülmektedir.