Arı sütü, işçi arıların salgı bezlerinden ürettiği, besleyici ve kıvamlı bir maddedir. Ana arının ve genç larvaların temel besin kaynağıdır. Bu salgı, arı kolonisi içindeki bireylerin gelişimini ve farklılaşmasını belirleyen önemli biyolojik etkilere sahiptir.

Fiziksel Özellikleri

Taze arı sütü, yoğurt kıvamında ve homojen bir yapıdadır. Rengi açık bej veya sarımsı-beyazdır. Kendine özgü keskin, fenolik bir kokusu ve karakteristik ekşi bir tadı vardır. Yoğunluğu yaklaşık 1,1 g/cm³'tür ve suda çözünür. pH değeri 3,4 ile 4,5 arasında değişen asidik bir maddedir.

Güneş ışığı, nem, ısı ve hava ile temas ettiğinde özellikleri hızla bozulabilir. Bu nedenle kalitesini korumak için dondurularak saklanması önerilir.

Kimyasal Bileşimi

Arı sütünün kimyasal bileşimi karmaşıktır ve üretildiği koşullara göre değişiklik gösterebilir. Ana bileşenleri su, proteinler, şekerler, lipitler, vitaminler ve minerallerdir.

• Su: Yaklaşık %57-70 oranında su içerir.
• Proteinler: Yaklaşık %9-18 oranında bulunur. Önemli bir kısmı, Ana Arı Sütü Proteinleri (MRJP) olarak bilinen bir gruptur. Bu proteinler, ana arının gelişiminde önemli bir fizyolojik role sahiptir. Ayrıca bakteri ve virüslerin büyümesini önleyen gamaglobülin maddesi de içerir.
• Şekerler (Karbonhidratlar): Yaklaşık %7-18 oranındadır. Fruktoz, glukoz, maltoz ve trehaloz gibi şekerleri içerir.
• Lipitler (Yağ Asitleri): Yaklaşık %3-8 oranındadır. Arı sütünü diğer arı ürünlerinden ayıran en önemli özelliği, içerdiği yağ asitleridir. Bu asitlerin en bilineni 10-hidroksi-2-dekenoik asittir (10-HDA). 10-HDA, arı sütünün kalitesini belirleyen bir standart olarak kabul edilir.
• Vitaminler: Tüm B grubu vitaminlerini, ayrıca C, D ve E vitaminlerini içerir.
• Mineraller: Fosfor, sülfür, sodyum, potasyum, kalsiyum ve demir gibi çeşitli mineraller barındırır.

Arılar İçin Önemi

Arı sütünün arı kolonisindeki en temel rolü, bireylerin gelişimini ve farklılaşmasını sağlamasıdır. Ana arı ve işçi arılar arasında genetik olarak hiçbir fark olmamasına rağmen , aralarındaki tüm morfolojik ve fizyolojik farklılıklar tamamen beslenmeden kaynaklanmaktadır. Gelişiminin tamamı boyunca sadece arı sütü ile beslenen diploit larvalar ana arı olarak gelişirken , ilk üç gün arı sütü ve sonrasında nektar-bal ile polen karışımıyla beslenen larvalar işçi arı olmaktadır. Bu beslenme farkı, arıların gelişim sürelerini, ömürlerini ve fizyolojilerini de doğrudan etkiler. Örneğin, ana arı gelişimini 16 günde tamamlarken, bu süre işçi arı için 21 gündür. Ömrü 3-4 yıla kadar uzayabilen ana arıya karşılık , işçi arıların ömrü aktif sezonda sadece 6-7 haftadır. Ayrıca, ana arının yumurtalıkları mükemmel şekilde gelişir ve günde 1500-2000 yumurta bırakabilirken , işçi arıların yumurtalıkları gelişmemiştir. Beslenmeye bağlı olarak ana arıda üreme organları gelişirken, işçi arıda polen sepeti, kuvvetli çeneler, yavru besin bezleri ve mum bezleri gibi yapılar gelişir. 

İnsanlar İçin Önemi ve Biyoaktif Özellikleri

Arı sütü, besleyici özelliklerinin yanı sıra içerdiği biyoaktif bileşenler sayesinde insanlar tarafından da önemli bir ürün olarak görülmektedir. Antioksidan, antimikrobiyal, anti-inflamatuar ve yaşlanma karşıtı gibi fonksiyonel özelliklere sahiptir. Bu etkilerin, arı sütünün içerdiği proteinler, peptitler, lipitler ve fenolik bileşiklerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Yapılan araştırmalarda, arı sütünün hücre yenilenmesini desteklediği, metabolizma ve bağışıklık sistemi üzerinde etkili olabileceği belirtilmiştir. Ayrıca kan kolesterolünü ve tansiyonu düşürücü, damar genişletici aktivitesi olduğu bildirilmiştir. İnsülin benzeri peptitler içermesi nedeniyle kan şekerini düşürücü (hipoglisemik) etkiye de sahiptir. Bu özellikleri nedeniyle geleneksel olarak ve modern apiterapi uygulamalarında besin takviyesi ve çeşitli rahatsızlıklara karşı destekleyici olarak kullanılmaktadır. Cilt ve saç sağlığı, iştahsızlık ve düzensiz beslenme gibi durumlarda da kullanıldığı rapor edilmiştir. Piyasada toz, kapsül ve macun gibi farklı formlarda bulunan arı sütünün, tıbbi amaçlarla kullanımı için mutlaka bir hekime danışılması gerekmektedir.