Artvin (Livane) Kalesi, Artvin il merkezinin Çayağzı Mahallesi’nde, Çoruh Nehri’nin kuzey kıyısında yer alır. Erzurum–Samsun karayolunun şehre giriş noktasında, ırmak yatağından yaklaşık 70 m yükseklikte kayalık bir çıkıntıya oturmuştur. Kale, kentin girişini ve Çoruh vadisindeki geçişi kontrol eden stratejik bir gözetleme noktası niteliğindedir.

^{Artvin (Livane) Kales (Türkiye Kültür Portalı)}

Adlandırma

Kaynaklarda yapının eski adı “Livana (Livane) Kalesi” olarak geçer. Bu ad, Osmanlı döneminde Artvin ve Yusufeli’ni kapsayan Livane sancağıyla da bağlantılıdır.

Tarihçe

Kale, bölgedeki İslâm–Bizans sınır hattını gözetlemek amacıyla 10. yüzyılın ilk yarısında inşa edilmiştir. İslâm kaynaklarında yapım tarihi 939 olarak belirtilirken, Gürcü krallık geleneğinde 937 yılına tarihlendirilmekte ve inşa Bagratlı Kralı Büyük Oşet’e atfedilmektedir. Osmanlı hâkimiyetine girdikten sonra 1551 yılı sonrasında onarım gören kale, çevreyi denetleyen küçük bir garnizon yapısı olarak kullanılmıştır. Cumhuriyet döneminde 2004 yılında restorasyonu yapılmış, 2012 yılında ise dış aydınlatması tamamlanmıştır. Günümüzde askerî bölge sınırları içinde yer aldığından, ziyaret yalnızca garnizon izni ve refakatinde mümkündür.

Mimari Özellikler

Dikdörtgene yakın planlı küçük ölçekli bir savunma yapısıdır.

Sur ve Burçlar: Ana kaya üzerinde yükselen kaba kesme taş örgülü surlar kısmen ayaktadır.

Sarnıç: İç avluda yağmur suyunu depolayan tonoz örtülü bir su deposu bulunur.

Şapel: Sur içindeki küçük kapalı mekânın orta çağ evresine ait bir şapel olduğu kabul edilmektedir.

Kalenin malzeme ve işçilik özellikleri, 10. yüzyıl Gürcü mimarisinin yerel taş ustalığıyla Osmanlı dönemi onarımlarını bir arada yansıtır.

Koruma Durumu

2004 restorasyonu sonrasında yapının ayakta kalan bölümleri sağlamlaştırılmış, erişim yolları düzenlenmiştir. Aydınlatma projesiyle 2012’den beri gece silueti vurgulanmaktadır. Askerî koruma statüsü, kalenin yoğun ziyaretçi trafiğine açılmasını kısıtlasa da yapı bütünlüğünün korunmasına katkı sağlamaktadır.