Arzeda, protein ve enzim tasarımına odaklanan bir sentetik biyoloji şirketidir. Şirket, fizik tabanlı hesaplamalı protein tasarımı ve yapay zekâ yöntemlerini, DNA sentezi ve otomasyon destekli laboratuvar doğrulama süreçleriyle birleştirerek gıda, kişisel bakım, malzeme teknolojileri ve biyofarmasötik gibi sektörlerde iş ortaklarına özgül işlevli protein ve enzim çözümleri sunar. Merkezi Seattle, Washington’dadır ve faaliyetlerini endüstriyel ölçekte ticarileştirme hedefiyle yürütür.
Yönetim ve Bilimsel Danışmanlık
Şirketin kurucu ortağı ve Üst Yöneticisi aynı zamanda Araştırmadan Sorumlu Başkan Yardımcısı olan Alexandre Zanghellini’dir. Zanghellini, Arzeda’nın enzim tasarım yazılımı Archytas™ ile metabolik yolak tasarım yazılımı Scylax™’ın erken dönem geliştiricilerindendir. Kurucu ortaklardan Daniela Grabs, Stratejik Projelerden Sorumlu Başkan Yardımcısı olarak laboratuvar iş akışı otomasyonu ve analitik doğrulama altyapısının geliştirilmesinden sorumludur. İş geliştirme ve ticarileştirme faaliyetlerini Kıdemli Başkan Yardımcısı Scott Fabro ile Baş İş Sorumlusu Ken Barrett yürütür. Finans ve idari süreçler Finans Direktörü Sanjay Pal tarafından yönetilir. Bilimsel Danışman ve kurucu ortak David Baker, protein tasarımı alanındaki çalışmalarıyla tanınır ve üniversite–sanayi iş birlikleri için bilimsel yönlendirme sağlar.
Teknoloji Platformu
Intelligent Protein Design Technology™ adı verilen platform, fizik tabanlı modelleme ile yapay zekâ yaklaşımlarını bir araya getirir. Platform, çok sayıda amino asit kombinasyonunu tarayarak istenen işlevsel özelliklere sahip protein adaylarını sayısal ortamda üretir ve performans öngörülerini yapar. Tasarım döngüsü; veri depolama, derin öğrenme ile sürekli algoritma iyileştirmesi, özel yazılımlarla DNA dizaynı, DNA sentezi ve uygulamaya özgü koşullarda laboratuvar testlerinden oluşur. Bu yaklaşım, yüksek verimli fakat bağlamdan kopuk raporlayıcı testler yerine, uygulama ile uyumlu doğrulamayı önceleyen bir deney düzeniyle işletilir.
Ürün ve Uygulama Alanları
Arzeda, gıda bileşenleri, ev ve kişisel bakım ürünleri, tekstil ve gelişmiş malzemeler ile farmasötik biyolojik ürünler için enzim ve protein çözümleri geliştirir. Gıda alanında ProSweet Enzymes™ ile stevia yaprak ekstraktındaki minör glikozitlerin (RebD ve RebM) biyokataliz yoluyla daha yüksek verimle elde edilmesini hedefler. ViaLeaf Reb M ürünü, şekere eşdeğer tat yoğunluğuna yaklaşan bir profil sunmayı amaçlayan ve üretim maliyetini düşürmeye odaklanan bir stevia türevidir; yüksek saflık derecesi ve ABD ile Avrupa’da üretim seçenekleriyle konumlandırılmıştır. Ev ve kişisel bakımda, deterjan formülasyonları gibi sistemlerde daha düşük sıcaklıkta işleyen ve fosfat ile petrokimyasal girdilerin yerine geçebilen enzim çözümleri üzerinde çalışılır. Malzeme teknolojilerinde, protein temelli ve biyobozunur enzimlerin üretim süreçlerinde dayanım, işlevsellik ve his gibi özellikleri etkileme potansiyeli araştırılır. Farmasötik uygulamalarda antikor ve enzim temelli biyoterapötiklerin geliştirilmesini hızlandırmaya yönelik hesaplamalı tasarım ve yapay zekâ teknikleri kullanılır.
İş Ortaklıkları ve Sektörel Etki
Arzeda; Unilever, W. L. Gore & Associates (Gore) ve AAK gibi şirketlerle iş birliği yürütür. Unilever ile iş birliği, deterjan ve leke çıkarıcı kategorilerinde fosil kökenli karbon kaynaklarının formülasyonlardan çıkarılması hedefleriyle uyumlu enzim çözümlerine odaklanır ve Persil, Seventh Generation, Comfort, Sunlight ve Surf gibi markaların ihtiyaçlarına göre ölçeklenebilir tasarım ve üretim süreçlerini kapsar. AAK ile gıda endüstrisi için bitkisel yağların sürdürülebilir üretiminde yenilikçi protein uygulamaları araştırılır. Gore ile çalışmalarda, enzimlerin malzeme performansı ve üretim verimliliğine katkısı incelenir.
Araştırma Mirası ve Açık Bilim
Şirketin kökeni, University of Washington bünyesindeki Institute for Protein Design ile ilişkilidir. Ekip üyeleri ve danışmanları tarafından yürütülen çalışmalar; de novo protein tasarımı, enzim katalizi, protein nanomalzemeleri ve elektrostatik potansiyel minimizasyonu gibi konularda bilimsel yayınlarla alan yazına katkı sunar. Arzeda, protein yapısı kestirimi ve tasarımına yönelik açık kaynak yazılım geliştirmek amacıyla kurulan OpenFold girişiminin kurucu ortakları arasındadır.
Üretim ve Ölçeklenebilirlik
Arzeda, iş ortaklarıyla birlikte tasarlanan proteinlerin ölçekli üretimi için süreç geliştirme ve üretime geçiş faaliyetlerini yürütür. Kuzey Amerika’da kapasite artırımlarıyla ProSweet Reb M™ üretiminin genişletilmesi, tedarik ve maliyet temellerinde iyileştirme hedeflerinin bir parçasıdır. Şirket, uygulama ortamına özgü testlerden başlayarak imalat süreçlerine uzanan bir “kavramdan çözüme” hattını işletir.
Yatırımcı Profili
Arzeda’nın yatırımcı tabanında Conti Ventures, Casdin Capital, Bioeconomy Capital, Lewis & Clark Agrifood, Circulate Capital, UMI, OS Fund, Bunge ve Fall Line Capital gibi fon ve kurumsal aktörler yer alır. Bu yapı, yaşam bilimleri, hesaplamalı tasarım, gıda ve malzeme teknolojileri alanlarında sermaye ve sektörel uzmanlık sağlar.
Şirket, 2025 yılında yayımlanan duyurularda, elektrikle tahrikli hücre-siz biyoproses ve genel olarak hücre-siz biyomalzeme üretimini yapay zekâ ile tasarlanmış enzimler üzerinden ilerletmeyi amaçlayan, kamu destekli konsorsiyum projelerinde yürütücü rol üstlendiğini bildirmiştir. Aynı yıl, sınırlı veriyle protein tasarımını mümkün kılmaya yönelik yapay zekâ platform çalışmalarına savunma araştırma programlarından destek sağlandığı ve ProSweet Reb M™ stevia üretim kapasitesinin iki katına çıkarıldığı açıklanmıştır.
Arzeda, hesaplamalı tasarım ve yapay zekânın protein mühendisliğiyle entegrasyonunu, DNA sentezi ve laboratuvar otomasyonuyla tamamlayan bir geliştirme-üretim yaklaşımı benimser. Bu yaklaşım, gıda tatlandırıcıları, deterjan enzimleri, malzeme işlevselleştirme ve biyofarmasötik prototipleme gibi farklı alanlarda maliyet, performans ve sürdürülebilirlik odaklı çözümler üretmek üzere yapılandırılmıştır.
