Köken
"Asparagas" kelimesinin kökeni tam olarak kesinleşmemiş olsa da, Türk basınında ilk kez 1963 yılında kullanıldığı belirtilmektedir. Sözcüğün kökenine dair iki farklı görüş bulunmaktadır:
Fransızca Etkisi
Kelimenin, Fransızca "asperges" (kuşkonmaz) veya İngilizce "asparagus" (kuşkonmaz bitkisi) kelimesinden türetildiği iddia edilmektedir. Bu bitkinin uzun ve ince yapısı nedeniyle "boş, içi dolu olmayan" anlamı mecazi olarak habercilikte kullanılmaya başlanmış olabilir.
Gazetecilik Jargonu
Bir diğer görüşe göre, "asparagas" kelimesi, gazeteciler arasında “para az, gerisi gaz” şeklinde bir tabirin kısaltılmış hali olarak ortaya çıkmıştır. Yani, az bütçeyle veya yeterli araştırma yapılmadan, masa başında uydurulmuş haberler için kullanılan bir terim haline gelmiştir.
Kullanım Alanları
Gazetecilik ve Medya Alanında Kullanımı
Anlamı: Gerçek dışı, uydurma veya abartılmış haber.
Kullanım Alanı: Gazeteler, televizyon haberleri, sosyal medya ve internet haber siteleri.
Örnek: Spor basınında, özellikle transfer dönemlerinde asparagas haberler sıkça yer alır.
Halk Arasında ve Günlük Konuşma Dilinde Kullanımı
Anlamı: Yalan, uydurma veya abartılı iddia.
Kullanım Alanı: Günlük konuşmalar, sosyal medya, mizahi içerikler.
Örnek: “Bu kadar para kazandığını söylüyor ama bence tamamen asparagas.”
Edebiyat ve Mizah Alanında Kullanımı
Anlamı: Gerçekçi gibi sunulan ama kurguya dayalı hikayeler veya hiciv içeren içerikler.
Kullanım Alanı: Mizahi dergiler, hiciv yazıları, kurgu metinleri.
Örnek: "Bu mizah dergisinde asparagas haberler uydurulup absürt bir dille sunuluyor."
Eş Anlamlılar ve Yakın Anlamlılar
- Yalan haber – Gerçek olmayan, kasıtlı olarak yanlış yönlendiren haber.
- Uydurma haber – Kaynağı olmayan veya masa başında üretilmiş haber.
- Şişirme haber – Abartılarak sunulan, aslında gerçekliği olmayan haber. (TDK tanımı)
- Dezenformasyon – Kasıtlı olarak yanlış bilgi yayma eylemi.
- Manipülatif haber – Kamuoyunu yönlendirmek için çarpıtılmış bilgi.
- Sansasyonel haber – Dikkat çekmek için abartılı anlatılan haber (tam anlamıyla asparagas olmayabilir, ancak benzer bir etki yaratır).
Bağlantılı Terimler
- Clickbait (Tıklama tuzağı) – Yanıltıcı başlıklarla haberleri çekici gösterme yöntemi.
- Sarı basın (Sarı gazetecilik) – Gerçeklikten uzak, sansasyonel haber üreten gazetecilik türü.
- Post-truth (Gerçek ötesi) – Duyguların ve kişisel inançların gerçeklerden daha etkili olduğu medya anlayışı.
Zıt Anlamlılar
- Gerçek haber – Doğrulanmış ve güvenilir kaynaklara dayanan haber.
- Objektif habercilik – Tarafsız, doğruluğu kanıtlanmış haber sunma yöntemi.
- Doğrulanmış bilgi – Kaynakları sağlam ve ispatlanmış içerik.
