Aydın inciri, Türkiye'nin Batı Anadolu bölgesinde yer alan Aydın ilinde yetişen ve uluslararası alanda “sarı lop” adıyla tanınan bir incir çeşididir. Türkiye’nin tescillenmiş coğrafi işaretlerinden biri olan bu ürün, taze ve kurutulmuş olarak değerlendirilmektedir. Aydın inciri, iklim ve toprak özelliklerinin sağladığı ideal koşullarla dünya genelinde en kaliteli kuru incirler arasında sayılmaktadır.

Tarihçe

İncir, Aydın ve çevresinde binlerce yıldır yetiştirilen bir meyvedir. Antik çağlardan beri bölgede kültürü yapılan bu ürün, Aydın'daki incir tarımının temelini oluşturmuştur. Osmanlı döneminden itibaren Aydın incirinin ihracatı artmış, özellikle 19. yüzyılda İzmir Limanı üzerinden Avrupa’ya ve Amerika’ya gönderilmiştir. 2000’li yıllarla birlikte coğrafi işaretle tescillenerek markalaşma sürecine girmiştir.

^{İncir Ağacı (AA)}

Yetiştirildiği Alanlar

Aydın İnciri, özellikle Büyük Menderes Havzası'nda yetiştirilir. Bu havzanın iklimi yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve yağışlıdır. Nazilli, Germencik, İncirliova, Köşk, Sultanhisar ve Efeler ilçeleri başta olmak üzere Aydın’ın neredeyse tüm ilçelerinde yaygın olarak yetiştirilir. Mikroklima etkisi sayesinde, bu bölge sarı lop çeşidi için dünya üzerinde en uygun iklim kuşağını oluşturmaktadır.

Botanik Özellikleri

Sarı lop çeşidi, kabuk rengi sarımsı açık yeşilden kehribar sarısına döner ve meyve olgunlaştıkça yumuşar. Meyvenin iç kısmı koyu pembe veya kırmızıya çalan bir renk alır. Olgunlaşmış meyveler iri, sulu, ince kabuklu ve yüksek şeker içeriklidir. Kuru incir hâlinde şekil, renk, koku ve tat bakımından belirgin üstünlük taşır. Ağaçları geniş taç yapısına sahip olup verimi yüksektir.

^{Aydın İnciri (AA)}

Üretim Süreci

İncir üretimi ocak ve şubat aylarında yapılan budama ile başlar. Mart ve nisan aylarında gübreleme ve toprak işlemesi yapılır. Mayıs ve haziran döneminde sulama, zararlılarla mücadele ve incir arısının (Blastophaga psenes) salımı gerçekleştirilir. Temmuz sonu ve ağustos başında taze incirler toplanır, kurutmalık incirler ise ağaçtan düşüp güneşte doğal yöntemlerle kurutulur. Kurutma sonrasında sınıflandırma ve paketleme işlemleri yapılır.

^{Kuru İncir Hasadı (AA)}

İncir Arısı ve Döllenme

Aydın İnciri'nin döllenmesi, yalnızca incir arısı (Blastophaga psenes) aracılığıyla gerçekleşir. Dişi arılar erkek incir (kaprifik) içerisinden çıkarak dişi ağaçlardaki çiçekleri tozlaştırır. Bu simbiyotik ilişki, incirin verimli olabilmesi için elzemdir. Bu nedenle Aydın bölgesinde kaprifik ağaçları özel olarak yetiştirilmekte ve belirli dönemlerde dişi ağaçlara asılmaktadır.

Ekonomik Önemi

Aydın İnciri, Türkiye'nin kuru meyve ihracatında önemli bir yer tutar. Dünya kuru incir üretiminin yaklaşık %50’si Türkiye tarafından karşılanmakta ve bunun %80’den fazlası Aydın bölgesinden sağlanmaktadır. Başta Avrupa Birliği ülkeleri olmak üzere, ABD, Rusya ve Orta Doğu ülkelerine ihraç edilir. Yöre halkı için önemli bir geçim kaynağı olan bu ürün, yerel ekonomide istihdamı da desteklemektedir.

Coğrafi İşaret ve Kalite Koruması

Aydın İnciri, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 2005 yılında “coğrafi işaret” tescili ile koruma altına alınmıştır. Bu tescil, yalnızca Aydın ili sınırları içinde yetiştirilen ve belirli üretim standartlarını sağlayan incirlerin “Aydın inciri” adıyla pazarlanmasına olanak tanır. Tescil belgesi kaliteyi korurken, sahtecilikle mücadelede de önemli bir rol oynar.

İşleme ve Tüketim Şekilleri

Aydın inciri, taze ve kuru olarak tüketilir. Kuru incirler doğrudan tüketildiği gibi, lokum, ezme, tatlı ve hamur işlerinde de kullanılır. Endüstriyel olarak ise incir marmelatı, enerji barları, cips, meyve suyu ve sirkesi üretilmektedir. Ayrıca yüksek lif, kalsiyum ve doğal şeker içeriği ile sağlıklı beslenme açısından önemli bir gıdadır.

^{Kuru İncir (AA)}

Koruma Önlemleri

Aydın inciri üretimi iklim değişikliği, zararlılar, aşırı sıcaklar ve bilinçsiz tarım uygulamaları nedeniyle tehdit altındadır. Özellikle incir psillidi, incir güvesi ve ekşilik bakterisi gibi hastalıklar kaliteyi düşürmektedir. Bu nedenle Tarım ve Orman Bakanlığı ile yerel birlikler, üreticilere yönelik eğitimler, biyoteknik mücadele yöntemleri ve organik üretim teşvikleriyle kaliteyi artırmaya yönelik çalışmalar yürütmektedir.