Ayna nöronlar, beynimizin içindeki özel hücrelerdir. Bu hücreler, kişi belirli bir hareketi yaparken veya başka bir kişiyi aynı veya benzer bir hareketi yaparken gördüğünde aktif hale gelirler. Yani hareketlerimizi gerçekleştirirken veya başkalarının aynı hareketi yapmasını izlerken devreye girerler^【1】 

Tarihçesi

Ayna nöronlar ilk olarak, 1980'lerden başlayarak 1990'lara kadar bunlar üzerine araştırma yapan Giacomo Rizzolatti ve ekibi tarafından bulundu. Bu nörofizyolojistler, Macaca nemestrina türü 3 tane makağın ventral premotor kortekslerine elektrotlar yerleştirerek makakların el ve vücut hareketlerini bir süre takip ettiler. Deney boyunca, maymunların karşıdaki kişinin hareketlerini taklit etmelerini sağladılar. Bu süre zarfında F5 bölgesindeki bazı nöronların, taklit hareketlere karşılık verdiğini fark ettiler. Bu nöronlara da “ayna nöronlar” dendi.^【2】 

İnsanlarda ayna nöronların varlığı makaklarda olduğu gibi invazif yöntemlerle araştırılamayacağı için nörogörüntüleme (Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme – fMRG) ve elektrofizyolojik teknikler (Elektroensefalografi – EEG, Transkraniyal Manyetik Stimülasyon – TMS ve Manyetoensefalografi – MEG) gibi non-invazif metotlar kullanılmaktadır. İnsanda ayna nöron aktivitesi, premotor kortekste (inferior frontal girusun dorsal alanları) ve IPL’de tespit edilmiştir ve bu alanların makaklardaki F5 alanının homoloğu olduğu bilinmektedir. Bu bölgelere ek olarak primer motor korteks ve hipokampusta da ayna nöron aktivitesi gösterilmiştir ^【3】 

^{şekil1;Ayna nöronların serebral korteks üzerindeki yerleşimi}

Ayna Nöronlar Ne İşe Yarar ?

Bu nöronlar, insanların birbirlerini anlamalarına ve birbirleriyle etkileşime girmelerine yardımcı olurlar. Ayna nöronlar sayesinde, başkalarının hareketlerini taklit etme yeteneğimiz gelişir ve bu da empati, iletişim ve sosyal etkileşim becerilerimizi destekler. Ayna nöronlar ile insanlar birbirlerinin duygularını, niyetlerini ve davranışlarını daha iyi anlarlar.

Nörobilim, ayna nöronlarının yeni beceriler kazanma, bilgi edinme ve etrafımızdakilerle derin duygusal bağlar kurma yeteneğimizi etkilediğini gösteriyor. Bu nöronlar insanların neyi neden yaptıklarını anlamamıza yardımcı oluyor. ^【4】 

Ayna Nöronların Çalışma Şekli

Ayna nöronlar, premotor korteks, eklem hareket alanı, primer somatosensoriyel korteks, amigdala, talamus ve inferior parietal korteks de dahil olmak üzere birçok beyin bölgesinde bulunmuştur. Ayna nöronları, gözlemci, kişinin hedeflerini veya niyetlerini anlayabildiğinde daha olası bir şekilde ateşlenir. ^【5】 

Ayna Nöronlar ve Davranış İlişkisi

Ayna nöronlar, gözlemlediklerimizin eylemlerini ve davranışlarını taklit etme yeteneği sağlayarak öğrenmemizi kolaylaştırır. Başkalarını bir görevle meşgulken izlediğimizde, beynimizin belirli bölgeleri, görevin bizim tarafımızdan gerçekleştiriliyormuş gibi uyarılır.

Nörogörüntüleme çalışmaları, birisinin sokakta koşmasını izlerken veya kendimiz koşarken, hareket algısı ve hareket üretimi sırasında aynı beyin bölgelerinin aktive olduğunu göstermektedir Bu nöronlar, gözlemlediğimiz davranışla aynı anda ateşlense de yaşananları hatırladığımızda daha sonra da aktive olurlar. Ne yazık ki, bir konser kemancısının çalmasını izlemek, özellikle hiç ders almadıysak, keman çalmamızı sağlamaz. Ayna nöronlar bize "gözlemlenen eylemlerin tam motor kodlamasını" sağlamaz ancak gözlem, görselleştirme ve temsil etmeyi destekler ve bu nedenle öğrenmemizin hayati bir yönüdür.^【6】 

Ayna Nöronlar ve Empati

Nörobilimciler, genellikle kendi duygularımızı etkinleştiren beyin bölgelerinin, başka bir bireyin duygularını veya hislerini gözlemlediğimizde de etkin olduğuna inanırlar. Kanıtlar, ayna nöronlarının insan empatisi ile güçlü bir şekilde ilişkilendirildiğini göstermektedir.

Son araştırmalar, başkalarının düşüncelerini, duygularını ve hislerini, sanki benzer zihinsel durumları, duyguları veya hisleri deneyimliyormuşuz gibi kendi içimizde simüle ederek anlayabileceğimizi öne sürmektedir. Acı çektiğimizde, ön anterior girus korteksi aktiftir. Aynı bölgenin etkileşimini, başka birisinin acı bir deneyim yaşadığını gözlemlediğimizde de görmekteyiz.

Bu tür ayna mekanizmaları, başkalarının eylemlerini değerlendirdiğimizde ve deneyimlerini, hislerini ve duygularını işlediğimizde eşit derecede etkindir gibi görünmektedir. Duygusal bilgileri gözlemlediğimizde, ayna nöron sistemi, gözlenen kişinin zihnî durumuna uygun bir beyin durumu oluşturarak deneyimlerini otomatik olarak paylaşma olanağı sağlar.^【7】