Azerbaycan İstiklal Marşı (Azərbaycan Marşı), ulusal kimliği, vatan sevgisini ve bağımsızlık idealini yücelten, marş formunda yazılmış resmî devlet marşıdır. Sözleri Ahmet Cevat’a, bestesi Üzeyir Hacıbeyli'ye aittir; metin 1919’da kaleme alınmış ve aynı yıl bestelenmiştir. Cumhuriyetin bağımsızlık döneminde millî marş olarak kullanılmış, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından yeniden resmî statü kazanmıştır.
Tematik olarak “vatan”, “bayrak” ve “kahraman evlatlar” ekseninde ilerler; müzikal açıdan ise Hacıbeyli'nin Batı armonisiyle Azerbaycan ezgi dünyasını kaynaştıran üslubunu taşıyan, coşkulu ve yürüyüş karakterli bir yapıdadır.
Azerbaycan Millî Marşı (Üzeyir)
Sözleri
Sözlerin Azerbaycancası şöyledir:
Ey qәhrәman övladın şanlı Vәtәni!
Sәndәn ötrü can vermәyә cümlә hazırız!
Sәndәn ötrü qan tökmәyә cümlә qadiriz!
Üç rәngli bayrağınla mәsud yaşa!
Minlәrlә can qurban oldu,
Sinәn hәrbә meydan oldu!
Hüququndan keçәn әsgәr,
Hәrә bir qәhrәman oldu!
Sәn olasan gülüstan,
Sәnә hәr an can qurban!
Sәnә min bir mәhәbbәt
Sinәmdә tutmuş mәkan!
Namusunu hifz etmәyә,
Bayrağını yüksәltmәyә,
Cümlә gәnclәr müştaqdır!
Şanlı Vәtәn, şanlı Vәtәn!
Azәrbaycan, Azәrbaycan!【1】
Sözlerin Türkçesi ise şöyledir:
Ey kahraman evladın şanlı vatanı!
Senin için can vermeye hepimiz hazırız!
Senin için kan dökmeye hepimiz kadiriz!
Üç renkli bayrağınla mesut yaşa!
Binlerce can kurban oldu!
Sinen harbe meydan oldu!
Kendini feda eden askerlerin,
Her biri kahraman oldu!
Sen olasın gülistan!
Sana her an can kurban!
Sana bin bir muhabbet!
Sinemde tutmuş mekân!
Namusunu korumaya,
Bayrağını yükseltmeye,
Bütün gençler müştaktır!
Şanlı vatan, şanlı vatan!
Azerbaycan, Azerbaycan!【2】
Metin, Azerbaycan Millî Marşı'nın söylem dünyasını iki ana eksende konumlandırır:
1- Savaş, fedakârlık ve vatan müdafaası;
2- Kahramanlık ve şeref temelli yüceltme.
“Can vermek”, “kan dökmek”, “harp”, “kendini feda etmek” gibi ifadeler, marşın kurucu semantik alanının mücadele ve fedakârlık etrafında toplandığını göstermektedir. Buna eşlik eden “kahraman”, “şanlı”, “gülistan” gibi övgü nitelemeleri ise estetik bir güzellik tasvirinden çok, kolektif onur ve vakar fikrini yücelten değerlerdir.
Bu ifade tercihlerinin tarihî zemini, Azerbaycan Türklerinin çok etnili bir coğrafyada uzun süreli çatışma ve tehdit algısıyla yaşamasına; sık sık vatan savunması zorunluluğuyla karşılaşmasına dayandırılır.
Karabağ Zaferi gibi istisnai başarılar dışında, 31 Mart, Kuba, Hocalı ve 20 Ocak (Kara Ocak) gibi travmatik kırılmaların, savunma hakkının dahi tanınmadığı dönemlerin hatırası, marşın muhtevasına sinmiştir. Dolayısıyla metindeki yüceltici ögeler, tabiat güzelliğinin betimlenmesinden ziyade “namus”, “bayrak” ve “vatan”ın korunması üzerinden kurulan bir şeref rejimine işaret eder.
Marş, tarihsel tecrübenin ürettiği kolektif bellekle uyumlu biçimde, ulusal kimliği fedakârlık, sadakat ve onur ekseninde yeniden üretir; genç kuşakları da bu normatif çerçeveye seferber eden bir siyasi ve toplumsal pedagojik metin işlevi görür.
