Köken

“Bayağı” kelimesi, Eski Türkçedeki bayakı sözcüğünden evrilmiştir. Bu eski biçim, “önceki, eski” anlamına gelir ve zamanla anlam kaymasına uğrayarak “alışılmış, sıradan” fikrini çağrıştırır hale gelmiştir. Bayakı ise, “önce” anlamındaki baya sözcüğüne +kI sıfat eki getirilerek türetilmiştir.

İlk dönemlerde zamanla ilgili olan bu sözcük, alışılmış veya sıradan olan şeylere dair kullanıldıkça anlamı “genel olan, yaygın, dolayısıyla değeri düşük olan” şeklinde genişlemiştir. Bu da bugünkü “değersiz, sıradan, kaba” anlamlarının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Zamanla sıfat olarak aşağılayıcı bir tonda kullanılması, kelimenin olumsuz çağrışımlar kazanmasına neden olmuştur.

Aynı kökten gelen baya zarfı ise günümüzde hâlâ “oldukça, epeyce” gibi olumlu veya nötr anlamlarda kullanılmaya devam etmektedir.

Kullanım Alanları

Değer Düşüklüğü ve Aşağılayıcı Niteliği Bildirmek İçin: Bir şeyin nitelik bakımından düşük, kaba, zevksiz veya utanılacak derecede sıradan olduğunu belirtmek için kullanılır.

Sıradanlık ve Alışılmışlık Vurgusu İçin: Özgünlüğü veya özgücü olmayan, herkesin yapabileceği sıradan işler ya da insanlar için kullanılır.

Gerçeklik ve İçtenlik Vurgulamak İçin: Bir durumu içtenlikle, samimiyetle, gerçekten öyle olduğunu belirtmek için söylenir.

Miktar veya Yoğunluk Bildirmek İçin: “Epeyce”, “oldukça” anlamında derecelendirme yapmak için kullanılır.

Halk Ağzında “Neredeyse” Anlamı İçin: Bir eylemin az kalsın gerçekleşeceğini ifade etmek için kullanılır.