Bedriye Tahir Gökmen, Cumhuriyetin ilk yıllarında havacılık alanında faaliyet gösteren Türk kadın pilotlardan biridir. 1932 yılında Vecihi Hürkuş tarafından kurulan Vecihi Sivil Tayyare Mektebi’ne kaydolmuş ve okulun ilk ve tek kadın öğrencisi olarak pilotluk eğitimine başlamıştır. Aynı dönemde özel bir şirkette katibe (sekreter) olarak çalışmakta, mesai saatleri dışında uçuş derslerine devam etmekteydi. 1933 yılında eğitim uçuşlarını tamamlayarak bröve (pilot lisansı) almaya hak kazanmıştır. Dönemin paraşütçülerinden Abdurrahman Türkkuşu tarafından “Gökmen” lakabı verilmiş; 1934’te yürürlüğe giren Soyadı Kanunu sonrasında bu lakabı soyadı olarak benimsemiştir.
Havacılığa İlgisi ve Eğitimi
Bedriye Tahir Gökmen’in havacılığa ilgisi erken yaşlara dayanmaktadır. Kendi ifadesiyle, kuşların uçuşunu gözlemlemekten duyduğu ilgiyi belirtmiştir. 1932 yılında İstanbul Kadıköy’de Vecihi Hürkuş tarafından açılan Vecihi Sivil Tayyare Mektebi’ne aylık 1000 lira ücret ödeyerek kaydolmuş, okulun ilk dönemindeki 12 öğrenciden biri ve tek kadın öğrenci olmuştur. Bu süreçte uçuş derslerine devam ederek 1933 yılı boyunca ilk yalnız uçuşunu gerçekleştirmiş ve yıl sonuna kadar 180 sorti yapmıştır. 1934 yılı içerisinde 66 uçuş daha gerçekleştirerek iki yıl içinde toplamda 246 uçuş yapmış ve 19 saat 14 dakika uçuş tecrübesi kazanmıştır. Ağustos 1934’te eğitim programını tamamlamıştır; ancak çeşitli sebeplerle resmi mezuniyet töreni ve onayı yapılamamıştır.
Pilotluk Kariyeri ve Lisans Süreci
Eğitimini tamamlayan Bedriye Tahir Gökmen, 1933 yılında okul içi sınavları geçerek pilot brövesi almaya hak kazanmıştır. Ancak sivil havacılık sisteminin o dönemde yeterince kurumsallaşmamış olması nedeniyle bu brövenin devlet tarafından resmî lisans olarak tanınması mümkün olmamıştır. 1934 yılında Vecihi Hürkuş, öğrencilerin brövelerinin onaylanması için Hava Kuvvetleri Müsteşarlığı’ndan sınav komisyonu talep etmiştir. Ancak komisyon okula geldiğinde, okulun tek faal uçağı kısa süre önce kaza geçirmiş olduğundan uçuş sınavı yapılamamıştır. Komisyon ikinci bir sınav hakkı tanımamış ve bunun sonucunda Vecihi Sivil Tayyare Mektebi kapanmıştır. Bu gelişme nedeniyle Gökmen’in pilotluk lisansı resmî olarak onaylanmamış; fiilen uçuş gerçekleştirmiş olsa da resmî kayıtlarda pilot olarak yer alması mümkün olmamıştır.
Uçuş eğitimi aldığı sırada devlet dairesinde çalışan Bedriye Tahir Gökmen’in havacılıkla ilgilenmesi bazı çevrelerde olumsuz karşılanmıştır. Üstleri tarafından bu ilgisi hoş karşılanmamış; bu nedenle maaş kesintileri ve çeşitli uyarılarla karşılaşmıştır. Daha sonra işten çıkarılmıştır. Bazı kaynaklarda işini kaybetmemek amacıyla uçuş eğitimine ara vermek zorunda kaldığı belirtilmektedir. 1934 yılında yaşanan maddi ve kurumsal zorluklar nedeniyle okulun kapanmasıyla birlikte Bedriye Tahir Gökmen’in aktif pilotluk faaliyetleri de sona ermiştir.
Havacılık Tarihindeki Yeri ve Katkıları
Bedriye Tahir Gökmen’in pilotluk lisansı resmî olarak onaylanmamış olsa da Türkiye’de uçuş gerçekleştiren ilk kadın olarak kayıtlara geçmiştir. Bu durum, Cumhuriyet döneminde kadınların toplumsal hayata katılımındaki gelişmelerin bir parçası olarak değerlendirilmektedir. 15 Ekim 1933 tarihli Havacılık ve Spor dergisinde gazeteci İffet Halim tarafından kaleme alınan bir yazıda Bedriye Tahir’e yer verilmiş, bu da dönemi açısından kamuoyunda bilinirliğini göstermektedir. Kendi yazılı beyanlarında, havacılığı kişisel bir uğraş olarak değil, toplumsal ve mesleki bir sorumluluk olarak gördüğünü ifade etmiştir.
Sabiha Gökçen, 1937 yılında askeri pilot olarak göreve başlamış ve savaş pilotu unvanı kazanmıştır. Sabiha Gökçen’in askeri havacılıktaki rolü, Türk havacılığı açısından önemli bir yere sahiptir. Ancak bu durum Bedriye Tahir Gökmen’in Türkiye’nin ilk kadın pilotu olduğu bilgisini değiştirmemektedir. Son dönem araştırmaları, Sabiha Gökçen’in “ilk kadın savaş pilotu”, Bedriye Tahir Gökmen’in ise “ilk kadın pilot” olduğunu ortaya koymaktadır. Bedriye Tahir Gökmen’in, sivil havacılık alanında kadınların mesleki temsiline katkı sağladığı anlaşılmaktadır.
Sonraki Yaşamı ve Mirası
1934 sonrası Bedriye Tahir Gökmen’in yaşamı hakkında kaynaklarda sınırlı bilgi yer almaktadır. Ölüm tarihine dair net kayıt bulunmamaktadır. Uzun yıllar boyunca resmi tarih yazımında ismi yer almamış; ancak 2000’li yıllarda çeşitli akademik ve popüler çalışmalarda konu edilmiştir. Türk Hava Kurumu, havacılık alanında katkı sunan kadınlar arasında Bedriye Tahir Gökmen’i “ilk Türk kadın pilot” olarak anmaktadır. Bazı eğitim kurumlarında isminin yaşatılması yönünde adımlar atılmış; Ege Üniversitesi Havacılık Meslek Yüksekokulu’nun kütüphane ve okuma salonuna “Bedriye Tahir Gökmen Okuma Salonu” adı verilmiştir.
