Bilecik nohutlu mantısı, buğday unundan hazırlanan hamurun, haşlanmış nohutlu iç harçla doldurulup elde büzülerek şekillendirilmesi, ardından fırında pişirilip yoğurt ve sos eşliğinde servis edilmesiyle hazırlanan geleneksel bir hamur yemeğidir. Bu özel pişirme tekniği, mantının fırında pişirilmesini öne çıkarır ve Anadolu mutfağında benzerlerinden ayrılmasını sağlar.
Tarihçe ve Kültürel Bağlam
Bilecik nohutlu mantısı, yörede özellikle düğünler, bayramlar, asker uğurlamaları gibi toplumsal önemi olan günlerde hazırlanır. Hazırlanışı hem ustalık ister hem de zaman ve özen gerektirir. El işiyle şekillendirilmesi ve fırında pişirme yöntemi, geleneksel mutfak kültürünün yaşatıldığını göstermektedir. Bu yönleriyle, yalnızca günlük bir yemek değil, Bilecik halkının ortak hafızasında yer etmiş kültürel bir öğedir.
Bilecik Nohutlu Mantı(Türkiye Kültür Portalı)
Malzemeler (10 kişilik)
Hamur İçin
– 1 kg özel amaçlı buğday unu
– 2 adet yumurta
– 400 ml su
– 10 g tuz
İç Harç İçin
– 500 g haşlanmış nohut
– 10 g tuz
– 7 g karabiber
Servis İçin
– 750 ml tavuk veya et suyu
– 500 g sarımsaklı yoğurt
Sos İçin
– 150 g tereyağı
– 80 ml su
– 20 g domates ve/veya biber salçası
– 5 g kırmızı toz veya pul biber
Hazırlanışı
Yoğrulan hamur bezelere ayrılır, oklavayla ince yufkalar açılır. Yufkalar küçük karelere kesilir. Bu karelerin ortasına nohutlu iç harç yerleştirilip bohça şeklinde kapatılır. Şekillendirilen mantılar yağlanmış fırın tepsisine dizilerek altın rengini alana dek pişirilir. Fırından çıkarıldıktan sonra sıcak et veya tavuk suyu ile ıslatılarak tekrar fırınlanır. Son aşamada, üzerine sarımsaklı yoğurt gezdirilir, ardından salça ve biberle hazırlanmış sos eklenir. Geleneksel olarak sıcak servis edilir.
Ayırt Edici Özellikler
Bilecik nohutlu mantısı, pişirme yönteminden içeriğindeki nohuda kadar birçok özelliğiyle benzerlerinden ayrılır. En belirgin farkı, suda haşlanmak yerine fırında pişirilmesidir. Ayrıca et yerine baklagil kullanılması, bu yemeği hem hafif hem de besin değeri yüksek bir alternatif haline getirir. Hamurunun el işçiliğiyle şekillendirilmesi, ustalıkla aktarılmış bir mutfak geleneğini yansıtır. Ürünün ün bağı, yalnızca coğrafi sınıra değil, kültürel sürekliliğe de dayanmaktadır.
Coğrafi İşaret Bilgisi
Bilecik nohutlu mantısı, 1709 tescil numarasıyla mahreç işareti olarak 5 Mart 2025 tarihinde tescillenmiştir. Tescil sahibi Bilecik Ticaret ve Sanayi Odasıdır. Üretim ve denetim süreçleri, yöredeki ilgili kurumların koordinasyonuyla yürütülmektedir. Denetimlerde ürünün hamur yapısı, içeriğinde kullanılan malzemeler ve pişirme tekniği dikkate alınır. Tescil sayesinde bu geleneksel yemeğin özgün niteliği korunmakta ve haksız kullanımların önüne geçilmektedir.
