Bilim Kafe, bilim insanları ile toplumun gündelik yaşam ortamlarında bir araya gelmesini amaçlayan, bilimsel konuların anlaşılır ve etkileşimli bir biçimde tartışıldığı kamusal bilim iletişimi etkinlikleridir. Geleneksel akademik ortamların dışına taşınarak kahvehaneler, müzeler, tarihi mekânlar, sanat galerileri ve sosyal yaşam alanlarında düzenlenen bu etkinlikler, bilimin mekânsal ve sosyo-kültürel sınırlarını genişletmeyi hedefler. Bilim Kafe etkinlikleri, bilimin topluma doğrudan ulaşmasını, toplumun bilimsel gündemle etkileşim kurmasını ve bilim okuryazarlığının gelişmesini destekleyen alternatif bir iletişim modelidir.

Bilimsel bilginin toplumla doğrudan ve anlaşılır biçimde buluşturulması, günümüz bilim ortamında stratejik bir öneme sahiptir. Bilgi üretiminin hızlandığı, bilimsel gelişmelerin gündelik yaşamın birçok alanını etkilediği çağımızda, bilimin şeffaf, katılımcı ve erişilebilir biçimde aktarılması bilim iletişimi çalışmalarının temelini oluşturur. Bu bağlamda ortaya çıkan Bilim Kafe etkinlikleri, bilim insanlarını toplumun gündelik yaşam pratikleriyle buluşturan yenilikçi bir kamusal bilim iletişimi modeli olarak dünya genelinde yaygınlaşmıştır. Türkiye’de ise Yükseköğretim Kurulu öncülüğünde kurulan Bilim İletişimi Ofisleri ve #BilimVatan yaklaşımı doğrultusunda Bilim Kafe etkinlikleri güçlü bir kurumsal çerçeve kazanmıştır.

^{Yükseköğretim Kurulu Bilim Kafe Projesi (Yükseköğretim Kurulu)}

Tarihsel Arka Plan

Bilim Kafe konseptinin kökeni, 1990’lı yıllarda Fransa ve İngiltere’de ortaya çıkan Café Scientifique hareketine dayanır. Bu hareket, bilimin akademik çevrelerden çıkarılarak daha demokratik, erişilebilir ve gündelik bir tartışma alanına taşınmasını amaçlamıştır. Kısa sürede Avrupa, Kuzey Amerika, Asya ve Afrika’da yayılan Bilim Kafe etkinlikleri, farklı ülkelerde toplumsal ihtiyaçlara ve kültürel bağlama göre şekillenerek sürdürülebilir bir bilim iletişimi modeline dönüşmüştür.

Amaç ve İşlevler

Bilim Kafe etkinliklerinin temel amacı, bilimi toplumla buluşturmak ve toplumsal bilim okuryazarlığını güçlendirmektir. Bu doğrultuda aşağıdaki işlevleri yerine getirir:

• Bilimsel Diyalog Kurmak: Bilimin kamuoyunda anlaşılır şekilde tartışılmasını sağlar; uzmanlarla katılımcılar arasında hiyerarşisiz iletişim kurar.
• Bilimsel Merakı Teşvik Etmek: Her yaştan bireyin bilimsel sorular sormasını ve bilimsel düşünme biçimini tanımasını destekler.
• Bilginin Demokratikleşmesi: Bilginin yalnızca üniversite ortamında değil, toplumun gündelik yaşam alanlarında erişilebilir olmasını sağlar.
• Toplumsal Katılım ve Geri Bildirim: Bilimsel araştırmaların toplumla etkileşime açık hâle gelmesi, araştırmacıların kamuoyundan geri bildirim alması için bir zemin oluşturur.
• Kültürel Etkileşim: Bilimin yerel kültürle buluşmasına imkân sağlayarak bilimsel sohbeti kültürel bir etkinlik formatına dönüştürür.

Türkiye’de Bilim Kafe ve #BilimVatan Yaklaşımı

Türkiye’de Bilim Kafe etkinlikleri, özellikle son dönemde Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından teşvik edilen Bilim İletişimi Ofisleri aracılığıyla üniversitelerin yaygın uygulamalarından biri hâline gelmiştir. Bu etkinlikler, Türkiye’de benimsenen #BilimVatan felsefesinin önemli bir uygulama aracıdır.

#BilimVatan, bilimi ülkenin tüm toplumsal kesimlerine ulaştırmayı, bilimi yaşamın bir parçası hâline getirmeyi ve bilimin kullanımını ulusal kalkınmanın merkezi bir unsuru olarak konumlandırmayı amaçlayan bir yaklaşımdır. Bilim Kafe etkinlikleri bu vizyon çerçevesinde:

• Bilimi halka ulaştıran kapsayıcı bir format sunar,
• Farklı yaş ve toplumsal grupları bilimsel tartışmalara dahil eder,
• Tarihî mekânlar, kıraathaneler, müzeler ve açık alanlarda bilimin görünürlüğünü artırır.

Ayrıca #HerkesBilsin yaklaşımı doğrultusunda, bilimsel bilginin toplumun her kesimi tarafından anlaşılabilir, takip edilebilir ve tartışılabilir olması hedeflenir.

^{Temelli Kıraathanesi-Erzurum-Bilim Kafe: Bilim ve Kültür Sohbeti-27 Haziran 2025 (Atatürk Üniversitesi)}

Etkinlik Formatı ve Yöntemleri

Bilim Kafe etkinlikleri esnek bir yapıya sahiptir ve genellikle şu unsurları içerir:

• Bilimsel Sunum: Bir akademisyen veya uzman tarafından 15–20 dakikalık, anlaşılır ve popüler bilim üslubuyla yapılan giriş konuşması.
• Soru–Cevap Bölümü: Dinleyicilerin sorularını doğrudan uzmanlara yöneltebildiği etkileşimli bir tartışma alanı.
• Açık Diyalog: Katılımcılarla uzmanların eşit konumda karşılıklı fikir alışverişi yapması.
• Uygulamalı Gösterimler: Bazı etkinliklerde küçük deneyler, demonstrasyonlar veya örneklemeler kullanılması.
• Dijital Etkileşim: Canlı yayınlar, sosyal medya paylaşımları ve çevrim içi bilim sohbetleriyle geniş kitlelere ulaşılması.

Toplumsal Etki

Bilim Kafe etkinlikleri, bilimin toplumdaki meşruiyetini güçlendiren, bilimsel bilginin şeffaflığını artıran ve üniversitenin toplumsal sorumluluk rolünü destekleyen etkili bir araçtır. Etkinlikler, özellikle gençler, öğrenciler, yerel halk, dezavantajlı gruplar ve bilim meraklıları için kapsayıcı bir bilim kamusallığı ortamı yaratır. Bu yönüyle Bilim Kafe, hem toplumsal bilim okuryazarlığını artıran hem de üniversitenin toplumla kurduğu iletişimi güçlendiren sürdürülebilir bir bilim iletişimi platformudur.