Bolu kara kabağı, Cucurbita pepo L. türüne ait, Bolu ilinin sebze tarlalarında ve bahçelerinde yetiştirilen tek yıllık bir kültür sebzesidir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 29 Aralık 2020 tarihinden itibaren korunmak üzere, 11 Ekim 2021 tarihinde Bolu Ticaret ve Sanayi Odası tarafından mahreç işaretiyle tescillenmiştir. Renk skalası sarıdan turuncuya ve yeşile kadar değişse de, halk arasında "kara kabak" olarak bilinir; aynı zamanda yeşil renkli yaz kabağı olarak da tanınır. Ayırt edici özelliklerini Bolu’nun ılıman ve soğuk iklimi, güneşlenme süresi ve bölgeye özgü tınlı toprak yapısı belirler.
Morfolojik Özellikler
Bitki boyu 50 cm’den başlayarak 4 metreye kadar uzanabilir. Gövdesi otsu, köşeli kesitli ve başlangıçta yeşilken zamanla açık yeşil ya da kahverengiye döner. Üzerinde diken ve tüyler bulunur. Yapraklar oval, beşgen veya kalp şeklinde; parçalı, dikenli ve dişlidir. Dişler sivri ya da küt olabilir. Yaprak yüzeyleri tüylü, damarları belirgindir.
Çiçekler yaprak koltuklarında oluşur ve tek evciklidir; erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde farklı konumlarda yer alır. Erkek çiçekler uzun saplı, dişi çiçekler kısa ve kalın saplıdır. Taç yapraklar perdeli yapıdadır; renkleri açık sarıdan koyu sarıya kadar değişir. Dişi çiçek sapında meyve taslağı ve 3–5 parçalı tepecik bulunur.
Meyveler kalın kabuklu ve sert etlidir. Normal hasat döneminde 10–25 cm uzunluğunda ve 3–10 cm çapında olurken, tohumluk bırakıldığında 30–50 cm uzunluğa ve 10–15 cm çapa ulaşabilir.
Yetiştiricilik ve Üretim Metodu
- Bahçe Tesisi: Nisan–Mayıs aylarında, toprak sıcaklığı 10–12 °C olduğunda ekim/dikim yapılır. Genellikle açıkta yetiştiricilik tercih edilir. Ocak usulü dikimde, her ocağa 2–6 tohum ekilir; seyreltme sonrası bir veya iki fidan bırakılır.
- Toprak ve İklim: Derin, geçirgen, su tutma kapasitesi yüksek, organik ve mineral maddece zengin tınlı topraklar idealdir. Ilıman ve soğuk iklimler tercih edilir; güney cepheli ve düşük rakımlı araziler önerilir.
- Sulama: İlk meyveler görülene kadar sulamadan kaçınılır. Sonrasında 3–4 gün aralıklarla sulama yapılması önerilir.
- Çapalama: Bitkiler 3–4 yapraklı olduğunda ilk çapa yapılır. İkinci ve üçüncü çapalar 2–3 hafta arayla tekrarlanabilir.
- Gübreleme: Dekara 4–6 ton yanmış çiftlik gübresi tavsiye edilir. Azotlu gübreler sınırlı kullanılmalı; fosforlu gübreler dikimle birlikte verilmelidir.
- Zirai Mücadele: Sağlıklı tohum kullanımı, iyi toprak işleme ve gerektiğinde biyolojik ya da kimyasal mücadele önerilir.
- Hasat: Yapraklar sararıp kuruyunca ve meyve sapındaki tüyler dökülünce hasat yapılır. Don ve kırağı öncesi, sonbahar sonuna kadar tamamlanmalıdır.
- Depolama: Kalın kabuklu yapısı sayesinde adi depolarda muhafaza edilebilir. Serin, kokusuz ve kuru ortamlar tercih edilir; üst üste istiflenmemelidir.
Coğrafi Sınır ve Denetim
Bolu kara kabağı, yalnızca Bolu ili sınırlarında yetiştirilir ve bu bölgeyle özdeşleşmiştir. Üretim, işleme ve diğer işlemler bu coğrafi sınır içinde gerçekleştirilmelidir. Denetimler Bolu Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda yılda en az bir kez yapılır; gerektiğinde şikâyet üzerine ek denetimler uygulanır. Denetimlerde üretim metodu, hasat, depolama ve işaret kullanımı kontrol edilir.
