Bolu sarı patatesi, Bolu Ovası’nın topraklarında 1960’lı yıllardan bu yana yetiştirilen, hem yemeklik hem de tohumluk olarak değerlendirilen yerel bir patates çeşididir. Latince tür adı Solanum tuberosum L. olan Agria ve Marfona çeşitleriyle üretilen bu patates, Bolu merkez ve Dörtdivan ilçesini kapsayan coğrafi sınırda yetiştirilir. Boyu 70–80 cm’ye ulaşabilen, beyaz-pembe çiçekler açan bu tek yıllık otsu bitki, yalnızca yumrularıyla tüketilir ve vejetatif üreme yoluyla çoğalır. Yumruların sarı iç rengi, dağılmadan pişme özelliği ve özgün tadı, ürünün ayırt edici niteliklerindendir.

Bolu sarı patatesinin istenen verimi, lezzeti ve sarı renk oluşumu; Bolu ilinin su, toprak ve iklim özellikleriyle birlikte uygulanan uygun üretim metotları sayesinde elde edilir. Bölgenin serin iklimi, patatesin gelişme sürecine elverişli olduğu gibi, ürünün uzun süre çillenmeden muhafaza edilebilmesini de sağlar. Bu özellikleriyle Bolu sarı patatesi, ülke genelinde kışlık depolamaya uygunluğu ve parlak sarı kızartma rengiyle tanınır. Dağılmadan pişmesi, kendine özgü tadı ve uzun-oval yumru şekliyle hem geleneksel mutfakta hem de dondurulmuş parmak patates ve cips üretiminde tercih edilir.

Bolu sarı patatesi, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında menşe adı olarak tescillenmiş bir üründür. Tescil işlemi, Bolu Ticaret ve Sanayi Odası tarafından gerçekleştirilmiş olup 10 Kasım 2020 tarihinde resmiyet kazanmıştır. Tescil numarası 589 olan bu coğrafi işaret, Bolu ili merkez ve Dörtdivan ilçesini kapsayan sınırlar içinde geçerlidir. Bu bölge, ürünün karakteristik özelliklerini kazandığı doğal ve üretimsel koşulları barındırmaktadır.

Botanik Özellikler

Toprak Üstü Organlar: Yumru gözlerinden çıkan saplar 4–5 adettir ve 50–150 cm’ye kadar boylanabilir. Yapraklar 3–13 yaprakçıktan oluşur. Her dal, demet halinde bir çiçek durumu ile sonlanır. Çiçeklenme sonunda oluşan meyve, küçük bir domatesi andırır ve içinde 150–200 adet tohum bulunabilir.

Toprak Altı Organlar: Bitki lifli bir kök sistemine sahiptir. Yumrudan çıkan sürgünler yatay gelişerek stolonları oluşturur. Stolonların uç kısımları şişerek yumruya dönüşür. Yumrular hasat sonrası yaklaşık iki aylık bir uyku dönemi geçirir.

Üretim Metodu

• İklim İstekleri: Patates serin iklim bitkisidir. Yüksek sıcaklıklar verimi düşürürken, yumru gelişimi döneminde sıcaklık artışı verimi artırabilir. -1,5 °C altındaki sıcaklıklar çıkışı yavaşlatır ve hastalıklara karşı direnci azaltır. Normal verim için 200–300 mm yağış yeterlidir.

• Toprak İstekleri: Milli-tınlı veya kumlu-tınlı, iyi drene olmuş, düşük asiditeli topraklar uygundur. İdeal pH aralığı 5,4–7,5’tir.

• Gübreleme: Dekara 14–22 kg azot ve 15–18 kg fosfor önerilir. Azotun üçte ikisi dikim öncesi, kalan kısmı boğaz doldurma ve ilk sulama öncesi verilir. Fosfor tamamı dikimde uygulanır.

• Ekim Nöbeti: Aynı tarlada ardışık yıllarda patates ekimi önerilmez. Buğday veya yonca gibi bitkilerle dönüşümlü ekim verimi artırır.

• Tarla Hazırlığı: Sonbaharda derin sürüm, ilkbaharda diskaro veya tırmık ile dikime hazırlanır.

• Tohumluk: 50–80 gramlık yumrular kullanılır. İri yumrular bölünerek ekilebilir. Dikim öncesi ön filizlendirme yapılmalı, 1–2 cm’lik yeşil sürgünler oluşmalıdır.

• Dikim: Toprak sıcaklığı 8–10 °C olduğunda yapılır. Sulu tarımda dekara 200–250 kg, kuru tarımda 150 kg tohumluk kullanılır. Sıra arası en az 60 cm olmalıdır. Dikim derinliği 2–5 cm arasında değişir. Ocak usulü, karık usulü, pulluk arkası veya makine ile dikim yöntemleri uygulanabilir.

• Bakım İşleri: Çapalama ve boğaz doldurma işlemleri 2–3 kez yapılmalıdır. Sulama, çıkıştan yumru oluşumuna kadar üç ana dönemde gerçekleştirilir. Hasat öncesi son sulama ile arasında bir hafta bırakılır.

• Hasat: Yaprak ve saplar kuruduğunda yapılır. Elle, pullukla veya makinelerle hasat edilebilir. Turfanda hasat erken yapılabilir ancak verim ve depolama yeteneği azalır.

• Depolama: Dökme, çuvallı veya kasalı şekilde yapılır. Toprak silolardan modern depolama tesislerine kadar farklı yöntemler kullanılır. Uygun sıcaklık ve nem koşullarında saklanan ürün, sonbahar, kış ve ilkbahar boyunca düzenli şekilde piyasaya arz edilebilir. Optimum muhafaza sıcaklığı 2–6 °C’dir.

Denetim

Denetimler Bolu Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda yılda en az bir kez yapılır. Denetim mercii; üretim metodu, depolama koşulları ve menşe adı amblemi kullanımını kontrol eder. Uygunsuzluklar ilgili kişi veya kuruluşa bildirilir. Gerekli hallerde ek denetim yapılabilir. Denetim sürecinde kamu ve özel kuruluşlardan uzman desteği alınabilir.