Boyabat Kalesi, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde, Sinop’un Boyabat ilçesinde yer alan tarihî bir kaledir. M.Ö. 7. yüzyılda Paflagonyalılar tarafından inşa edilen kale, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde de kullanılmış ve bu dönemlerin mimarisini yansıtmaktadır. Gökırmak Vadisi’ne hâkim sarp bir kayalığın üzerine kurulan yapı, sadece bir savunma yapısı değil, aynı zamanda yer altı şehirleri ve tünelleriyle arkeolojik bir yapı olarak da öne çıkar.

^{Boyabat Kalesi'nin yandan görünümü. (Boyabat Belediyesi)}

Tarihçe

• Paflagonyalılar Dönemi: Boyabat Kalesi’nin temelleri, M.Ö. 7. yüzyıla tarihlenmekte olup, bu ilk yapı Paflagonyalılar tarafından inşa edilmiştir. Kale, bölgenin yerli halkının savunma ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla stratejik bir konumda inşa edilmiştir. Bu erken dönem yapısı, antik Paflagonya coğrafyasının askeri mimarisi hakkında önemli ipuçları sunmaktadır.
• Roma ve Bizans Dönemi: Boyabat Kalesi, Geç Roma ve Erken Bizans dönemlerinde de kullanılmaya devam etmiştir. Bu dönemlere ait izler, kalenin iç duvarlarında tespit edilen mimari unsurlarda ve yapı kalıntılarında gözlemlenmektedir. Ayrıca kale çevresindeki tünellerde ve alanın farklı noktalarında Roma ve Bizans dönemlerine ait çeşitli arkeolojik buluntulara rastlanmıştır. Bu bulgular, yapının uzun süreli kullanımını ve dönemsel olarak geçirdiği değişimleri belgelemektedir.
• Osmanlı Dönemi: Boyabat Kalesi, Osmanlılar tarafından yeniden inşa edilerek bugünkü görünümüne kavuşmuştur. Her ne kadar yapımına ilişkin kesin bir tarih saptanamamış olsa da, kalenin mimari özellikleri Osmanlı dönemine ait karakteristik izler taşımaktadır. Kalenin inşa tarihine dair herhangi bir kitabenin bulunmaması, net kronolojik belirleme yapılmasını güçleştirmektedir. Ancak mimari detaylar, yapının Osmanlı döneminde önemli bir savunma yapısı olarak işlev gördüğünü ortaya koymaktadır.

Konumu ve Doğal Yapı

Boyabat Kalesi, Gökırmak Vadisi’nde, karşılıklı sarp iki kayalık tepeden biri üzerine inşa edilmiştir. Kale, bulunduğu tepenin doğal yapısına uyumlu olacak şekilde, kayaların özgün formu bozulmadan inşa edilmiştir. Bu stratejik konum, savunma açısından büyük avantaj sağlamıştır.

Mimari Özellikleri

Kalenin surları arasında yuvarlak ve dikdörtgen planlı kuleler yer alır. İç kısımdaki kulelere çıkan taş merdivenler bulunmaktadır.Kaleye giriş, güneydoğu köşesindeki büyük yuvarlak kulenin yanındaki küçük bir kapı ile sağlanmaktadır.Kale, dış görünümü ve kullanılan yapı malzemesiyle Osmanlı dönemi mimarisini yansıtır.

Yer Altı Şehri ve Tüneller

Kalenin altında, labirent benzeri tünellerden oluşan bir yer altı şehri bulunmaktadır. Arkeologlara göre bu tüneller, Boyabat ilçesinin altından geçerek geniş bir yer altı ağı oluşturur. Yer altı şehirlerinde Roma ve Bizans dönemine ait kalıntılar görülmektedir.

Kültürel ve Turistik Değer

Boyabat Kalesi, hem tarihî önemi hem de doğal ve gizemli yapısıyla tarih ve arkeoloji meraklılarının ilgisini çekmektedir. Sisli havalarda ortaya çıkan etkileyici görüntüsü, fotoğrafçılar için cazip bir manzara sunar. Kale, bölgeye kültürel ve turistik değer kazandıran miraslardan biridir.