Burdur Haşhaş Helvası; üzüm pekmezi, sarı haşhaş tohumu, çiğ ceviz içi ve buğday unu gibi temel malzemelerle hazırlanan, Burdur iline özgü geleneksel bir tatlıdır. Yumuşak fakat yoğun kıvamı, belirgin pekmez aroması ve besleyici içeriği ile dikkat çeker. Ürün, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle korunmakta olup, 15 Ağustos 2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiştir.
Burdur Haşhaş Helvası (Türk Patent Ve Marka Kurumu)
Ayırt Edici Özellikler
Burdur Haşhaş Helvası 2–3 cm kalınlığında hazırlanır ve genellikle küp, silindir ya da baklava dilimi şeklinde kesilerek sunulur. Helvada yalnızca sarı haşhaş tohumu kullanılması, hem lezzet hem de renk açısından tercih sebebidir. İsteğe bağlı olarak ürünün üstü susam ya da kavrulmuş kenevir tohumu ile kaplanabilir. Geçmişte taş dibek ya da kayrak taş üzerinde ezilerek hazırlanan haşhaş tohumu, zamanla modern üretim teknikleriyle birleşerek bugünkü halini almıştır.
Üretim Süreci
Helvanın üretiminde kullanılan ana bileşenler; 530 ml üzüm pekmezi, 250 gram çiğ ceviz içi, 180 gram sarı haşhaş tohumu ve 35–40 gram buğday unudur. Sarı haşhaş tohumları, rengi koyu sarıya dönene dek yaklaşık 40 dakika kavrulur. Bu sırada üzüm pekmezi odun ateşinde 45 dakika kadar kaynatılır ve yoğun bir kıvama geldiğinde kavrulmuş haşhaş tohumu ile birleştirilir. Karışım 20 dakika daha kaynatıldıktan sonra içine iri doğranmış çiğ ceviz içi eklenir ve karışım 180–200 °C sıcaklıkta bir saat daha pişirilir. Ardından buğday unu ilave edilerek yaklaşık 100–120 °C’de 10 dakika daha karıştırılır. Karışım, 30 °C’ye kadar soğutulur ve ezme makinesinde helva haline getirilir. Bu süreçte ceviz ve haşhaşın yağı pekmeze karışarak helvaya özgü dokuyu oluşturur. Son aşamada, helva çeşitli şekillerde kesilerek ambalajlanır.
Besinsel Özellikler
Burdur Haşhaş Helvası besin değeri açısından oldukça zengindir. Kuru madde oranı %91,60 ile %93,60 arasında değişmektedir. İçeriğinde yer alan kül oranı %1,54 ila %1,84 aralığındadır. Yağ asitlerinden linoleik asit oranı %40,21 ila %42,21; oleik asit oranı ise %38,53 ila %40,53 arasında değişir. Mineral bileşimi açısından da dikkat çeken helvada kalsiyum miktarı 1450–1650 mikrogram/gram, demir miktarı 570–650 µg/g arasındadır. Ayrıca eser miktarda selenyum da içerir; bu oran 0,01–1 µg/g düzeyindedir.
Coğrafi Bağ ve Üretim Alanı
Burdur Haşhaş Helvası’nın üretimi yalnızca Burdur ili sınırları içinde gerçekleştirilmektedir. Özellikle sarı haşhaş tohumu ve üzüm pekmezi gibi bileşenlerin bu bölgeden temin edilmesi, ürüne coğrafi bir karakter kazandırmaktadır. Hem kullanılan malzemelerin yerel oluşu hem de üretim bilgisinin kuşaktan kuşağa aktarılması, ürün ile coğrafi sınır arasında güçlü bir “ün bağı” kurmaktadır.
Ambalajlama ve Saklama
Ürün, gıda ile temasa uygun, hava almayan ambalajlara konularak +4 °C sıcaklıkta 2 ay süreyle muhafaza edilebilir. “Burdur Haşhaş Helvası” ibaresi ve coğrafi işaret amblemi, ambalaj üzerinde mutlaka yer almalı; ambalaj kullanılamadığı durumlarda bu bilgiler işletme içinde görülebilir şekilde bulundurulmalıdır.
Denetim ve Koruma
Üretimin denetimi, Burdur Ticaret Borsası koordinasyonunda; Burdur Belediyesi, İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Esnaf ve Sanatkârlar Odası ve İl Sağlık Müdürlüğü temsilcilerinden oluşan uzman bir komisyon tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez yapılmakta; gerektiğinde ya da şikâyet üzerine ara denetimler de gerçekleştirilebilmektedir. Denetimlerde, bileşenlerin uygunluğu, üretim sürecine uyum ve işaretleme kurallarına riayet edilip edilmediği kontrol edilmektedir.
