Bursa Şeftalisi, Bursa iline özgü iklim ve toprak koşullarında yetiştirilen, iri meyve yapısı, canlı rengi, yüksek aroması ve dengeli tat profili ile ayırt edici özelliklere sahip bir şeftali çeşididir. Türkiye’nin tarımsal üretiminde önemli bir yere sahip olan şeftali, özellikle iklim ve toprak koşullarının elverişli olduğu bölgelerde yoğun olarak yetiştirilmektedir. Bu bağlamda Bursa ili, hem üretim miktarı hem de kalite açısından ülke genelinde öne çıkmaktadır. Bursa Şeftalisi, yalnızca Türkiye'de değil, yurt dışında da tanınan ve tercih edilen bir ürün olup iklim özellikleri, modern yetiştiricilik teknikleri ve coğrafi işaret koruması sayesinde hem ekonomik hem de kültürel bir değer taşımaktadır.

^{Bursa Şeftalisi (AA)}

Bursa Şeftalisinin Kökeni ve Yetiştiriciliğin Tarihi

Bursa'da şeftali yetiştiriciliğinin tarihi Cumhuriyet öncesine kadar uzanmakta olup özellikle 20. yüzyılın ortalarından itibaren bölgenin tarımsal yapısında önemli bir yer edinmiştir. 1950’li yıllardan itibaren Bursa Ovası’nın verimli toprakları, meyveciliğin gelişmesine olanak sağlamış; bu dönemde şeftali, üzüm ve armut gibi türlerle birlikte Bursa’nın ticari ürün profiline girmiştir. Yöredeki mikroklima koşulları ve yüksek organik madde içerikli alüvyal topraklar, şeftali için ideal bir yetiştirme ortamı sunmaktadır. Zamanla hem iç piyasa hem de ihracata yönelik üretim şekillenmiş; üreticiler, pazara uygun çeşitler üzerine yoğunlaşarak Bursa şeftalisini markalaştırma yoluna gitmiştir.

İklim ve Toprak Özellikleri

Bursa şeftalisinin kalitesini belirleyen en önemli faktörlerden biri bölgenin iklimidir. Bursa’da görülen ılıman Marmara iklimi, yazları sıcak ve nemli, kışları ise soğuk fakat çok sert olmayan bir hava düzeniyle şeftali üretimi için uygun bir yapı sunar. Şeftali ağaçlarının soğuklama ihtiyacını karşılayacak düzeyde kış sıcaklıkları ve vejetasyon döneminde yeterli sıcaklık düzeyi bulunmaktadır. Aynı zamanda Bursa Ovası’nın kumlu-tınlı, iyi drene olabilen ve organik maddece zengin toprak yapısı, şeftali üretiminde yüksek kalite ve verim sağlar. Su tutma kapasitesi dengeli olan bu topraklar, aşırı yağışlarda bile kök çürüklüğü riskini azaltmaktadır.

Bursa Şeftalisinin Çeşitleri

Bursa’da yaygın olarak yetiştirilen şeftali çeşitleri arasında 'Early Amber', 'J.H. Hale", 'Red Haven', 'Spring Crest', 'Elegant Lady', 'Sun Crest', 'Glohaven' gibi erkenci ve orta mevsim çeşitleri öne çıkmaktadır. Ancak coğrafi işaret belgesine konu olan ve "Bursa Şeftalisi" adıyla anılan çeşit, genellikle orta mevsim ve geççi gruplardan seçilmektedir. Bu çeşitler, iri yapılı, sulu, aromatik ve koyu kırmızı-turuncu renkli olmalarıyla dikkat çeker. Ayrıca, bu şeftaliler hem taze tüketim hem de sanayi kullanımına uygun olup dayanıklılık bakımından da ihracata elverişlidir.

^{Bursa Şeftalisi (AA)}

Coğrafi İşaret ve Kalite Unsurları

Bursa Şeftalisi 2023 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaret alarak tescillenmiştir. Bu işaret, ürünün belirli bir coğrafi alanda yetiştirilmesi ve o bölgeye özgü üretim teknikleriyle işlenmesi sayesinde kazandığı özgün nitelikleri korumayı amaçlamaktadır. Coğrafi işaret belgesinde, ürünün tat, aroma, kabuk rengi, meyve eti sertliği gibi fiziksel ve kimyasal özellikleri ayrıntılı biçimde tanımlanmıştır. Bu çerçevede Bursa Şeftalisi, %12 üzeri suda çözünür kuru madde (şeker oranı), 150-200 gram arası meyve ağırlığı ve minimum %80 kızarma oranı gibi kriterleri karşılamalıdır. Tüm bu özellikler, ürünün pazardaki rekabet gücünü artırmaktadır.

Hastalık ve Zararlılarla Mücadele

Bursa şeftalisi yetiştiriciliğinde bitki sağlığını tehdit eden başlıca hastalıklar arasında kök ur nematodları, yaprak kıvırcıklığı, monilya , külleme ve içkurdu bulunmaktadır. Yaprak kıvırcıklığı özellikle erken ilkbaharda tomurcukların kabardığı dönemde görülmekte, yapraklarda anormal büyümelere ve dökülmelere neden olarak fotosentezi sınırlandırmakta ve meyve verimini düşürmektedir. Monilya, çiçek ve meyve çürüklüklerine yol açmakta; külleme ise genç sürgünleri ve yaprakları etkileyerek ürün kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu hastalıklara karşı ruhsatlı bitki koruma ürünleriyle yapılan ilaçlamalar dışında, budama ile hava sirkülasyonunun artırılması ve sertifikalı fidan kullanımı gibi kültürel önlemler de alınmaktadır. Ayrıca sezon öncesinde yapılan bakır ve kükürt bazlı uygulamalar, hastalık riskinin azaltılmasında etkili olmaktadır.

Zararlılar açısından en önemli tehditlerin başında Akdeniz meyve sineği, yaprak bitleri ve kırmızı örümcek gelmektedir. Akdeniz meyve sineği, özellikle geççi şeftali çeşitlerinde meyve yüzeyinde zarara ve pazar değerinin düşmesine yol açmaktadır. Bu zararlılarla mücadelede biyoteknik yöntemler, kitlesel tuzaklama ve feromon tuzakları gibi çevre dostu uygulamalar ön plana çıkmaktadır. Özellikle entegre mücadele prensipleri kapsamında, zararlı eşiği aşıldığında kimyasal mücadeleye başvurulmakta; uygulamalar faydalı böcek popülasyonunu koruyacak şekilde planlanmaktadır. Coğrafi işaret kapsamındaki Bursa şeftalisinde, ilaç kalıntısı denetimleri ve izlenebilirlik uygulamaları sayesinde sağlıklı üretim süreçleri gözetilmekte, bu sayede hem ürün kalitesi hem de tüketici güvenliği korunmaktadır.

Üretim, Hasat ve Pazarlama

Bursa şeftalisi üretimi, Marmara Bölgesi'nin ılıman iklimi, verimli alüvyal toprakları ve uygun rakımı sayesinde Türkiye'nin en kaliteli şeftalilerinin yetiştirildiği bir sistemle yürütülmektedir. Bursa’da şeftali yetiştiriciliği özellikle Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Gürsu ve Kestel ilçelerinde yoğunlaşmıştır. Üretimde kullanılan şeftali çeşitleri arasında Early Red, Springcrest, Redhaven, Glohaven, Dixired ve J.H. Hale gibi sofralık çeşitler ağırlıktadır.

Tarım arazilerinde modern kapama bahçeler kurularak, erkenci ve geççi çeşitlerin dengeli kombinasyonu sayesinde hasat dönemi mayıs ayı sonlarından eylül ortasına kadar uzatılmaktadır. Bahçelerde genel olarak geleneksel sulama sistemleri kullanılmakla birlikte, özellikle ihracat potansiyeli olan işletmelerde damla sulama sistemleri de yaygınlaşmaya başlamaktadır.

Bursa’da hasat genellikle sabah erken saatlerde, meyveler güneşin etkisiyle yumuşamadan önce gerçekleştirilir. Hasat edilen meyveler, plastik kasalara dikkatli bir şekilde yerleştirilerek doğrudan soğuk hava depolarına veya pazara gönderilir. Özellikle ihraç edilecek ürünlerde sınıflandırma ve boylama işlemi yapılır. Gürsu ilçesi, bölgede en erken şeftali hasadı yapılan alan olarak öne çıkmakta; Kestel ilçesi ise en geç hasadın yapıldığı yer olarak dikkat çekmektedir. Bu durum, farklı rakım ve mikroklima koşullarının etkisiyle oluşmaktadır.

Pazarlama aşamasında Bursa şeftalisi, hem iç hem de dış pazarda yüksek tercih edilme oranına sahiptir. İç pazarda büyük şehirlerdeki hal ve market zincirlerine gönderilirken, dış pazarda ağırlıklı olarak Avrupa ülkelerine ihracat yapılmaktadır. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin verilerine göre 2022 yılında Türkiye’nin taze şeftali ihracatı 115 milyon dolar seviyesini aşmış, bunun önemli bir kısmını Bursa üretimi karşılamıştır.

^{Bursa Şeftalisi (TRT Haber)}