Tanım

Büyük Anlatı, tarihin ve toplumsal süreçlerin evrensel ve kapsamlı bir perspektifle açıklanmasını hedefleyen teorik çerçeveleri ifade eder. İdeolojik veya teorik bir temele dayanarak geçmişi tek bir doğrultuda anlamlandırmayı amaçlar. Bu tür anlatılar, genellikle insanlık tarihinin belirli bir hedefe doğru evrildiği inancını taşır ve geniş ölçekli açıklamalar sunar. Aydınlanma düşüncesi, Marksist tarih anlayışı, modernizm ve ulus-devlet tarihçiliği büyük anlatılar kapsamında değerlendirilebilir.

Köken

"Büyük Anlatı" terimi, Fransız düşünür Jean-François Lyotard tarafından "grand récit" ifadesinin Türkçeye çevrilmesiyle literatüre girmiştir. Lyotard, Postmodern Durum adlı eserinde büyük anlatıların geçerliliğini sorgulayarak postmodernizmin temel eleştirilerinden birini oluşturmuştur.

Kullanım Alanları

• Edebiyat ve Sanat: Büyük anlatılar, tarihsel bağlamda evrensel hakikat iddiası taşıyan eserlerin eleştirilmesinde kullanılır.
• Tarih Yazımı: Tarihin tek bir doğru üzerinden açıklanmaya çalışıldığı yaklaşımları tanımlamak için kullanılır.
• Felsefe ve Sosyal Bilimler: Modernitenin ve ideolojik yaklaşımların eleştirilmesinde büyük anlatılar önemli bir yer tutar.
• Postmodernizm: Parçalı, yerel ve çoğul bakış açılarının savunulduğu yaklaşımlarda, büyük anlatılara yönelik eleştiriler öne çıkar.