Çelikçomak, Türkiye'nin çeşitli yörelerinde çocuklar arasında oynanan geleneksel bir oyundur. Oyunda kullanılan kısa çubuğa “çelik”, uzun çubuğa ise “çomak” adı verilir. Oyunun temel amacı, çomağın yardımıyla çeliği havaya kaldırıp uzağa fırlatmak ve ardından çeşitli puanlama yöntemleriyle oyunu kazanmaktır. Oyuncular bireysel ya da takımlar hâlinde mücadele edebilir. Bu oyun, çocukların stratejik düşünme, iş birliği ve kültürel değerlerle etkileşim gibi sosyal becerileri kazanmasını sağlar.

^{Çelik ve Çomak (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur)}

Tarihî ve Kültürel Arka Plan

Çelik çomak, Türk halk kültüründe nesilden nesile aktarılan oyunlardan biridir. Anadolu'nun pek çok bölgesinde bu oyun farklı adlar ve kurallarla oynanmış olsa da temel yapısı korunmuştur. Ege, İç Anadolu, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde oyunun izlerine rastlanmaktadır. Kökeni tam olarak belgelenmemiş olmakla birlikte, oyunun tarihî köklerinin Orta Asya Türk topluluklarının atlı yaşam kültürü ve çubukla yapılan avcılık pratiklerine dayandığı düşünülmektedir.

Benzer oyunlara Güney Asya’da “gilli-danda”, İngiltere’de “tip-cat” gibi adlarla rastlanır. Bu benzerlikler, oyunun küresel bir olduğunu gösterir. Türkiye’de ise çelik çomak özellikle köy hayatının yoğun olduğu dönemlerde sokak oyunu kültürünün temel parçalarından biri olmuştur.

Malzeme ve Oyun Alanı

Oyun için gerekli malzemeler doğrudan doğadan elde edilir ve genellikle el yapımıdır:

• Çelik: Uçları sivriltilmiş veya yuvarlatılmış, 15–25 cm uzunluğunda kısa bir ağaç parçasıdır.
• Çomak: 50–80 cm uzunluğunda, düz ve dayanıklı bir ağaç çubuğudur.
• Oyun alanı: Sert toprak ya da düz zeminli boş bir alanda oynanır. Zemine 10–15 cm derinliğinde çukur kazılır ya da iki taşın arasına çelik yerleştirilir.

Çubuklar genellikle ceviz, meşe veya kayısı dallarından yapılır; dayanıklılığı ve dengeli atışı destekleyen ağaç türleri tercih edilir.

Oyunun Kuralları ve Aşamaları

Oyun Başlangıcı ve Sıra Belirleme

Oyuncular kura veya yazı tura yöntemiyle sırayla atış yapacak şekilde dizilir. Oyuncular tek başına veya iki takıma ayrılarak oyunu sürdürebilir.

Çeliğin Havaya Kaldırılması

Oyuncu, çeliği yere açılmış bir çukura yerleştirir. Uzun çubukla (çomak) çeliğin altına vurur ve çeliği yukarıya doğru havalandırır. Havada asılıyken tekrar çomağıyla vurur ve uzağa fırlatır.

Savunma Mekanizması

Karşı takım oyuncuları, çeliği havada yakalamaya ya da yere düşmeden vurup yönünü değiştirmeye çalışır. Eğer çelik havadayken yakalanırsa, hücum sırası rakip takıma geçer.

Puanlama Sistemi

Çelik yakalanamaz ve yere düşerse, düştüğü yer ile başlangıç noktası arasındaki mesafe çomak uzunluğu ile ölçülür. Her çomak boyu bir puan olarak sayılır. Oyunun sonunda en fazla puanı toplayan oyuncu veya takım oyunu kazanır. Bazı yörelerde farklı vuruş stilleri vardır. Örneğin Burdur yöresinde “yumruk”, “apıç”, “çitme” gibi isimler verilen özel vuruş teknikleriyle oyun daha karmaşık hâle getirilir. Bu varyantlar, oyunun yerel zenginliğini yansıtan önemli detaylardır.

^{Çelik Çomak Oyunu (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur)}

Eğitimsel ve Sosyokültürel Önemi

Çelikçomak, fiziksel gelişimin yanı sıra çocuklara koordinasyon, dikkat, refleks ve stratejik düşünme becerileri kazandırır. Ayrıca oyun sırasındaki iletişim, sözlü kurallar ve sosyal etkileşimler, çocukların toplumsal rollerini deneyimlemelerine katkı sağlar. Geleneksel oyunların günümüz eğitim sistemine entegre edilmesiyle, kültürel sürekliliğin sağlanması ve yerel kimliğin korunması hedeflenmektedir.

Millî Eğitim Bakanlığının ilkokul ve ortaokul düzeyindeki bazı derslerinde, geleneksel çocuk oyunlarına yer verilerek bu tür oyunların eğitimsel potansiyeli tanıtılmaktadır. Aynı zamanda belediyeler ve kültür müdürlükleri aracılığıyla, geleneksel oyun festivalleri düzenlenerek bu kültür yaşatılmaktadır.