Çimenlik Kalesi, diğer adıyla Kale-i Sultaniye, Çanakkale Boğazı'nın en dar noktasında, Anadolu yakasında, Sarıçay’ın ağzına yakın düz bir alan üzerinde yer almaktadır. Bu kale, İstanbul’un fethinden sonra boğazın güvenliğini sağlamak amacıyla Fatih Sultan Mehmet tarafından 1462 yılında inşa ettirilmiştir. Kalenin karşı kıyısında, Avrupa yakasında Kilitbahir Kalesi bulunmaktadır.
Çimenlik Kalesi (Çanakkale Valiliği)
Mimari Özellikleri
Kale yaklaşık 110x160 metre boyutlarında, dikdörtgen plana sahiptir. Yapı, dış surlar ve ortada yer alan büyük ana kuleden oluşmaktadır. Dış surlar çokgen ve dairesel planlı kulelerle desteklenmiştir. Surların köşelerinde kuleler yer almakta olup, doğuda bulunan kulelerden biri on iki köşeli, diğeri ise yuvarlaktır. Batıdaki kuleler ise içten yuvarlak formdadır ve toprak altında kalmıştır.
Ana kule, yaklaşık 30x42 metre boyutlarında ve 20 metre yüksekliğindedir. Üç katlı olan bu yapı, surlarla birlikte aynı yükseklikte inşa edilmiştir. Dış surlar arasında yer alan cephanelik, yuvarlak planlıdır; iç çapı 5 metre, duvar kalınlığı ise 2,28 metredir. Cephaneliğin dışa açılan bir penceresi bulunmamaktadır.
İç Yapılar ve Fonksiyonlar
Kale içerisinde iki cami bulunmaktadır. Bunlardan ilki, Fatih Camii, kalenin inşa döneminde yapılmış olup kuzey cephesinde yer alan kuleye bitişiktir. Minare üst kısmı zamanla yıkılmış, sonrasında yeniden inşa edilmiştir. İkinci cami, Sultan Abdülaziz tarafından 1861-1876 yılları arasında yaptırılmış olup ana kulenin güneybatı köşesinde yer almaktadır. Ayrıca, yapı içinde bir cephanelik ve askerî amaçlı kullanılan koğuşlar bulunmaktadır.
Çimenlik Kalesi (Anadolu Ajansı)
Onarımlar ve Değişiklikler
Kale, tarih boyunca çeşitli dönemlerde onarılmış ve güçlendirilmiştir. 1551 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde, 17. yüzyıldaki Girit Savaşı sırasında ve 18. yüzyılda III. Selim döneminde kapsamlı tamir ve takviyeler yapılmıştır. 19. yüzyılda, batıdaki sur duvarları, köşe kuleleri ve kuzey-batı surlarının bir bölümü yıkılarak yerine tabya (topçu mevzisi) yapıları inşa edilmiştir. Bu tabyalarda toplam dört adet bonet (top sığınağı) yer almaktadır. Bonetler moloz taş ve tuğladan yapılmış, kaleye bakan yüzeyleri kesme taş ile kaplanmıştır.
Çimenlik Kalesi (Çanakkale Valiliği)
Çanakkale Savaşları ve 20. Yüzyıl
I. Dünya Savaşı sırasında, 1915 Çanakkale Muharebeleri esnasında Çimenlik Kalesi, Merkez Savunma Grubu'nun sevk ve idare merkezi olarak kullanılmıştır. 18 Mart 1915 günü, İngiliz savaş gemisi HMS Queen Elizabeth’ten atılan bir top mermisi, kalenin kuzey sur duvarında yaklaşık 2 metrelik bir delik açmış ve mermi patlamadan sur duvarının içinde kalmıştır. Bu mermi günümüzde hâlen yerinde muhafaza edilmektedir.
Günümüzdeki Durumu
Çimenlik Kalesi günümüzde askerî müze olarak hizmet vermektedir. Müze alanında çeşitli dönemlere ait toplar, top taşıma araçları, tanksavar silahları, mayınlar ve boğazdan çıkarılmış bir Alman denizaltısına ait parçalar sergilenmektedir. Yapı, özgün mimari özelliklerini büyük ölçüde koruyarak günümüze ulaşmıştır.
