Çin su geyiği (Hydropotes inermis), çift toynaklılar (Artiodactyla) takımının geyikgiller (Cervidae) familyasında yer alan ve Hydropotes cinsinin yaşayan tek türünü oluşturan küçük yapılı bir memelidir. Boynuz taşımaması ve erkek bireylerde belirgin biçimde gelişmiş üst köpek dişlerinin bulunmasıyla, yüzeysel olarak misk geyiklerine (Moschidae) benzemekle birlikte, morfolojik ve genetik veriler bu türün Cervidae içinde sınıflandırıldığını göstermektedir.

Doğu Çin’in alt Yangtze Havzası ve Kore Yarımadası’na özgü olan bu tür, IUCN tarafından “Hassas (Vulnerable)” kategorisinde değerlendirilmekte ve habitat kaybı ile kaçak avcılık gibi tehditlere maruz kalmaktadır. Türün tanımlanmış iki alttürü bulunmaktadır:

• H. i. inermis: Çin’de yayılım gösterir.
• H. i. argyropus: Kore Yarımadası’na özgüdür.

^{Çin Su Geyiği Görüntüsü (양지 새와 자연 YaangJee Birds&Nature)}

Morfolojik Özellikler

Çin su geyikleri küçük boyutlu memelilerdir. Yetişkin bireylerin vücut uzunluğu 775–1000 mm, kuyruk uzunluğu 60–75 mm arasında değişmektedir. Kalın ve sert yapılı tüylerle kaplı vücutları, özellikle kış aylarında yanlarda ve kuyruk sokumunda uzayarak 40 mm’ye kadar ulaşabilir. Tüy desenleri mevsim ve yaşa göre değişkenlik gösterse de, genellikle sırt kısmı gri ve kırmızımsı kahverengi, alt tarafları ise tamamen beyazdır.

Her iki cinsiyette de boynuz bulunmaz. Ancak erkek bireylerde 52 mm’ye kadar uzayabilen, kavisli ve fildişi benzeri üst köpek dişleri en belirgin morfolojik özelliktir. Dişilerde bu dişler genellikle 5 mm civarındadır. Ayrıca, her iki cinsiyette de gözlerin ön kısmında bulunan ve koku salınımı ile ilişkili bir çift yüz bezi mevcuttur.

Dağılım ve Yaşam Alanı

 Doğu Asya’ya özgü bir türdür ve doğal dağılımı esas olarak Çin’in doğu-orta kesimleri ile Kore Yarımadası ile sınırlıdır. Çin’de özellikle alt Yangtze Havzası başta olmak üzere Anhui, Jiangsu, Jiangxi ve Zhejiang gibi doğu eyaletlerinde; Kore’de ise batı kıyıları ile askerden arındırılmış bölgeler (DMZ) civarında yayılım gösterir. Ayrıca tür, 19. yüzyıl sonlarında İngiltere ve Fransa’ya tanıtılmış; İngiltere’de Woburn Abbey ve Whipsnade gibi bölgelerde doğaya uyum sağlamış sınırlı popülasyonlar oluşmuştur.

Davranış ve Ekoloji

Tür, su kenarları, bataklıklar, uzun sazlıklar, açık çayırlar ve ekili tarlaların uzun otlu bölgeleri gibi nemli ve örtülü habitatlarda yaşar. Saklanma yeteneği gelişmiştir. Kıyı düzlükleri, tuzlu bataklıklar, çalılıklar ve nehir kenarları tercih edilen başlıca alanlardır. Suda yüzebilir ve yüzme yeteneği gelişmiştir. Genellikle yalnız yaşayan bir türdür, ancak yüksek popülasyon yoğunluklarında küçük gruplar halinde de gözlemlenebilir.

^{Doğada Yer Alan Bir Çin Su Geyiği (Flickr)}

Üreme

Çiftleşme dönemi Çin’de Kasım–Ocak arasında gerçekleşir ve doğumlar Mayıs sonu ile Haziran başında olur. Avrupa’daki hayvanat bahçelerinde ise çiftleşme genellikle Mayıs ayında gözlenmiştir. Gebelik süresi yaklaşık 170–210 gündür. Kontrollü ortamlarda yapılan çalışmalarda dişilerin ortalama 2–3 yavru doğurduğu ve bu sayının ortalama 2,7 olduğu bildirilmiştir. Doğum öncesinde dişiler sosyal gruplardan ayrılarak daha izole alanlara çekilir. Yeni doğan yavrular, açık renkli benekli kürkleriyle iyi bir kamuflaj sağlar. Emzirme süreci birkaç ay sürer. Erkekler yavru bakımına katılmaz; çiftleşme öncesinde dişilere ulaşmak için rekabete girerler. Erkekler yaklaşık 5–6 ayda, dişiler ise 7–8 ayda cinsel olgunluğa ulaşır. Türün ortalama yaşam süresi doğada 10–12 yıl civarındadır.

Beslenme

Çin su geyiği (Hydropotes inermis), otçul (herbivor) bir memelidir ve beslenmesi esas olarak yumuşak bitki örtüsüne dayanır. Diyetinde genç yapraklar, otlar, kamışlar, sucul bitkiler, sürgünler ve çalılık alanlardaki otsu türler yer alır. Sulak alanlarda yaşaması nedeniyle sazlık ve bataklık bitkileri önemli bir besin kaynağıdır. Tarım arazilerine yakın bölgelerde tahıl filizleri ve ekili ürünlerle de beslenebilir. Seçici bir otlayıcı olmayan bu tür, bulunduğu ortamda kolay erişilebilir bitkisel kaynaklardan yararlanır. Besin tercihleri, mevsimsel bitki örtüsü değişimlerine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Diş yapısı ve sindirim sistemi, düşük lifli ve nemli bitkileri verimli şekilde sindirmeye uyum sağlamıştır.

Korunma Durumu ve Tehditler

Çin su geyiği, Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından “Hassas” (Vulnerable) kategorisinde sınıflandırılmıştır. Bu statü, türün doğal popülasyonlarının tehdit altında olduğunu ve korunmadığı takdirde daha üst risk sınıflarına geçebileceğini göstermektedir. Türün popülasyonları avcılık, habitat kaybı, tarımsal yayılma ve şehirleşme nedeniyle azalma göstermektedir. Özellikle Çin’de tarımsal alan açmak için yapılan sulak alan tahribatı ciddi bir tehdit oluşturmaktadır.

Yavru bireylerin midesinden elde edilen yarı sindirilmiş süt, sindirim sorunlarına karşı geleneksel olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle geleneksel tıpta kullanımı da tür üzerinde baskı yaratmaktadır.

Yancheng ve Poyang Gölü Doğa Rezervlerinde koruma altındadır. Ancak mevcut koruma çabaları yetersiz kalmakta, kaçak avcılık ve habitat parçalanması bu alanlarda da devam etmektedir. Türün Çin’deki genetik çeşitliliği halen yüksek seviyelerde bulunmasına karşın, popülasyonlar coğrafi olarak izole durumdadır.

Koruma Önerileri

• Korunan alanların genişletilmesi ve habitatlar arası ekolojik koridorların oluşturulması.
• Gece devriyeleri ile kaçak avcılığın önlenmesi.
• Yerel toplulukların eğitimi ve doğa temelli kalkınma modelleriyle koruma sürecine katılımlarının sağlanması.
• Genetik çeşitliliği sürdürmek amacıyla popülasyonlar arası birey geçişlerinin desteklenmesi.