Çizgili sırtlan, Hyaenidae (sırtlangiller) familyasının yaşayan dört sırtlan türünden biridir ve Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından “Tehdide Yakın” (NT) kategorisinde değerlendirilmekte, yani nesli tükenme tehlikesi altında bulunan canlılar arasında yer almaktadır. Geniş fakat parçalanmış bir yayılış alanına sahip olan bu tür, Afrika’dan Hindistan’a kadar uzanan bir coğrafyada yaşamaktadır. Türkiye'de ise daha çok güney kesimlerde görülür.

Yayılış ve Yaşam Alanı

Dünyada Kuzey ve Doğu Afrika, Orta Doğu, Kafkasya, Orta Asya ve Hindistan gibi bölgelerde yayılış gösteren çizgili sırtlan, Türkiye'de özellikle Akdeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde yaşamaktadır. Marmara ve İç Anadolu'nun belirli yerlerinde de varlığı zaman zaman gözlemlenmektedir. Son yıllarda resmi kaydı olmamasına rağmen, Marmara'nın güneyi ve Ege'de halen varlığını sürdürdüğü bilinmektedir.

Doğal yaşam alanları arasında çalılık, ormanlık kurak bölgeler, dağlık alanlar, yarı çöl niteliğindeki bozkırlar ve seyrek ağaçlıklı yamaçlar yer alır. Kayalık, çatlaklı alanlar, derin vadiler ve mağaralar yuvalanmak için tercih ettikleri yerler arasındadır.

Fiziksel Özellikleri

Çizgili sırtlan, dış görünüşüyle köpeği andırsa da genetik olarak kedimsiler takımına daha yakındır. Kirli açık sarı-beyaz kürkü üzerinde yer alan dikey siyah çizgiler, bu türün en belirgin ayırt edici özelliğidir. Sırtında bulunan ve gerektiğinde dikleşebilen yeleleri, heyecan, korku ya da savunma durumlarında vücutlarını olduğundan yaklaşık %38 daha büyük gösterir. Bu yelelerin uçları siyahtır.

Yetişkin bireyler 65–80 cm yüksekliğe ve 25–45 kg ağırlığa sahiptir. Bazı bireylerin boyu 1 metreyi aşabilir. Ön bacakları, arka bacaklardan daha uzundur ve hem ön hem arka ayaklar dört parmaklıdır. İri ve küt yapılı başı, uzun ve tüylü kulaklarıyla dikkat çeker. Kulakların içi ve kenarları beyaz, boyun ve çene altı ise siyahtır.

Beslenme Alışkanlıkları

Çizgili sırtlanlar hem etçil hem de otçul beslenme davranışı gösterir. Doğal döngüde, ölü hayvanların kalıntılarını temizleyerek önemli bir rol üstlenirler. Besin kaynakları arasında leşler, zayıf veya hasta hayvanlar, böcekler, küçük memeliler, meyveler (özellikle kavun, karpuz, üzüm) ve bazı sebzeler yer alır. Yiyecek bulamadıkları durumlarda evcil hayvanlara da saldırdıkları gözlenmiştir.

Davranış ve Üreme

Genellikle yalnız dolaşan çizgili sırtlanlar, yuvalama alanlarında küçük gruplar oluşturarak sosyalleşebilir. Göç etmeyen bir türdür. Üç yaşından itibaren üreyebilen bu sırtlan türü, yavrularını yaklaşık bir yıl boyunca koruma altında tutar. Ortalama yaşam süreleri 15 yıl civarındadır.

Koruma Durumu

Çizgili sırtlan Türkiye’de avlanması yasak olan türlerden biridir. Bu hayvana zarar veren veya avlayanlara 2025 yılı itibarıyla 19.830 TL para cezası uygulanmaktadır. Bu kapsamda Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, 2005 yılında Hatay Altınözü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’nı ilan ederek bu türün korunması adına ciddi adımlar atmıştır. Söz konusu alanda av koruma faaliyetleri ve popülasyon artırmaya yönelik tür koruma çalışmaları devam etmektedir.

^{Çizgili Sırtlan (TÜBİTAK Bilim Genç)}

Gözlemler ve Belgeseller

Çizgili sırtlan, doğada gözlemlenmesi son derece zor bir türdür. 3 Mart Dünya Yaban Hayatı Günü kapsamında Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, bu nadir canlıya ait görüntüleri sosyal medya üzerinden paylaşmıştır. Yönetmen ve belgeselci Burak Doğansoysal tarafından kayda alınan görüntülerde, sırtlanın gizemli yaşamına ışık tutulmuştur. Genel Müdürlük paylaşımında, “Seni görmek için kim bilir kaç saat, kaç gün ve hatta kaç hafta kayıtta kaldı kameralar... Doğal döngüdeki rolü vazgeçilmez olan bu türün gizemli varlığına tanıklık etmek büyük bir sevinç” ifadelerine yer verilmiştir.