Cura, Türk halk müziğinde yaygın olarak kullanılan, telli ve tezeneli bir çalgı olup, bağlama ailesinin en küçük üyelerindendir. Anadolu'nun çeşitli yörelerinde farklı adlarla anılabilen bu saz, bölgesel kullanımlara ve yapısal özelliklerine göre dede sazı, parmak cura, üç telli cura, ırızva veya ruzba gibi isimlerle de tanımlanmaktadır. Özellikle ikitelli cura terimiyle de bilinen türleri mevcuttur.

^{Cura (Kültür Portalı)}

Bağlama Ailesi İçindeki Yeri

Türkiye ulusal folklorunun temel sazı olan bağlama, büyüklü küçüklü çok değişik ebatlarda yapılması nedeniyle oldukça geniş bir aileden oluşmaktadır. Bağlama ailesi sazları büyükten küçüğe şu şekilde sıralanabilir: meydan sazı, divan sazı, çöğür, bozuk, âşık sazı, tambura, cura, bağlama curası, tambura curası. Cura, bu ailenin en küçük ebatlı sazları arasında yer alır.

Yapısal Özellikleri ve Yapımı

Cura'nın teknesi küçük, sapı ise oldukça kısadır. Enstrüman; tekne (halk arasında gövde), kapak (göğüs) ve sap (kol) olmak üzere üç ana bölümden oluşur. Sap kısmındaki burgulara ise halk arasında kulak denir.

Cura'nın armut biçimindeki gövdesi genellikle ardıç, söğüt ya da dut ağacı kütüğünden oyularak yapılır. Sap, tekneyle birlikte oyulabileceği gibi, sonradan tekneye yapıştırılarak da eklenebilir. Özellikle oyma cura gibi türlerinde, yapım süreci detaylı bir zanaatkarlık ve mühendislik bilgisi gerektirir. Bu süreçte, enstrümanın tasarımı, denge ve oranları, formu ve tel boyları hassasiyetle hesaplanır. Bu hesaplamalar, curadan elde edilecek ses uyumlarının optimum düzeyde olmasını sağlamak amacıyla yapılır.

Proje aşamasında, çalgının birebir ölçekli net çizimleri, ölçülendirmeleri, kesit ve detay çizimleri hazırlanır. Bu durum, curanın yalnızca bir halk çalgısı olmanın ötesinde, yapımında belirli teknik ve akustik prensiplere uyulan, özenle tasarlanmış bir enstrüman olduğunu gösterir.

Cura'da genellikle 7 ila 16 perde bulunur. Tel sayısı ise 3 ila 6 tel arasında değişebilir. Genellikle 6 teli olan curalara rastlanmakla birlikte, 3 tek telli olanları, altta iki, ortada iki, üstte tek telli olan düzenlemeler ve hatta sadece iki telli olanlarına da rastlanmıştır. Bu yapısal çeşitlilik, curanın farklı yörelerdeki ve kullanım amaçlarındaki zenginliğini gösterir.

^{Cura Yapım Süreci (TRT 2)}

İcra Teknikleri

Curada, diğer bağlama ailesi sazlarında olduğu gibi, tezene adı verilen bir pena yardımıyla çalma tekniği yaygındır. Bunun yanı sıra, sağ el parmaklarının tellere sürtülmesiyle veya vurup çekilmesiyle de icra edilebilir. Özellikle Teke yöresinde bilinen parmak curası, sağ elin işaret parmağıyla tellere vurulup çekilerek gerçekleştirilen özgün bir çalma tarzına sahiptir. İkitelli cura (ruzba) gibi özel türlerinin de kendi icra biçimleri bulunmaktadır.

Akort Düzenleri

Cura, bağlama ailesinin bir üyesi olarak çeşitli akort düzenlerini kullanır. Bağlama curası, genellikle bağlamanın bir oktav tizine veya tamburadan beş ses tizine akortlanır. Tambura curası ise tamburadan bir oktav tizine ya da bağlama curasından dört ses tizine akort edilmektedir.

^{Cura Belgeseli (TRT 2)}

Kültürel Önemi ve Kullanımı

Cura, Türk Halk Müziği'nde özellikle hareketli parçaların seslendirilmesinde bir renk çalgısı olarak kullanılır. Hem tek başına hem de divan sazı, bağlama veya tambura gibi diğer bağlama ailesi üyeleriyle birlikte icra edilerek önemli bir yer tutar. Diğer bağlama çalgılarıyla birlikte çalındığında bağlama curası veya tambura curası gibi isimlendirilebilir.

Bu çalgı, kültürün aktarılmasında ve yaşatılmasında kritik bir rol oynamıştır. Nesiller boyunca aktarılan halk müziği mirasının taşıyıcısı olmuş, ozanların icralarıyla ikitelli cura geleneği günümüze kadar taşınmıştır.

En çok Konya ve çevresinde kullanılmakla birlikte Batı Akdeniz Bölgesi'nde de yaygın olarak bulunur ve Anadolu'nun dört bir yanında halkın duygu ve düşüncelerini ifade etme aracı olarak varlığını sürdürmektedir.