Delta IV Heavy, ABD merkezli United Launch Alliance (ULA) şirketi tarafından geliştirilen ve işletilen bir ağır kaldırma kapasitesine sahip fırlatma sistemidir. Roket, esas olarak ABD Savunma Bakanlığı, Ulusal Keşif Ofisi (NRO) ve NASA gibi kurumların yüksek yörüngeli görevlerini gerçekleştirmek amacıyla tasarlanmıştır. Delta IV ailesinin en güçlü üyesi olan bu sistem, özellikle yüksek kütleli yükleri jeosenkron yörüngeye ve ötesine taşımak üzere optimize edilmiştir.

Tarihsel Gelişim Süreci

Delta IV programı, Boeing tarafından 1990’ların sonlarında ABD Hava Kuvvetleri’nin Evolved Expendable Launch Vehicle (EELV) programı kapsamında başlatılmıştır. 2006 yılında Boeing’in Delta programı, Lockheed Martin’in Atlas programı ile birleşerek ULA’yı oluşturmuştur. Delta IV Heavy konfigürasyonunun ilk başarılı fırlatması 2004 yılında gerçekleştirilmiştir.

^{NASA’nın Orion Uzay Aracını İnsansız Bir Test Uçuşuyla Dünya Yörüngesine Taşımak Üzere Fırlatılıyor (NASA)}

Teknik Özellikler

Yapısal Konfigürasyon

Delta IV Heavy, toplamda üç adet Common Booster Core (CBC) adı verilen sıvı yakıtlı ilk aşama modülünden oluşur. Bu üç modülden biri merkezde yer alırken diğer ikisi yandan bağlanarak ek itme kuvveti sağlar. Bu konfigürasyon, benzer çapta üç motorun senkronize çalışması ile yüksek kaldırma kapasitesi sağlar.

İtici Sistemler

• Motorlar: Her bir CBC, RS-68A sıvı yakıtlı motor ile donatılmıştır. RS-68A, hidrojen ve sıvı oksijen kullanan, yeniden kullanılamayan bir roket motorudur. Her motor yaklaşık 3.137 kN (kilonewton) itki üretir.
• İkinci Aşama: Roketin ikinci aşamasında Delta Cryogenic Second Stage (DCSS) sistemi bulunur. Bu aşama, tek bir RL10B-2 motoru kullanır ve aynı şekilde sıvı hidrojen ve sıvı oksijenle çalışır.

Yük Kapasitesi

Delta IV Heavy’nin yük taşıma kapasitesi aşağıdaki gibidir:

• Alçak Dünya Yörüngesi (LEO): ≈ 28.790 kg
• Jeostatik Transfer Yörüngesi (GTO): ≈ 14.220 kg
• Jeosenkron Yörünge (GEO) veya ötesi: Görev profiline bağlı olarak değişmektedir.

Boyut ve Kütle

• Toplam Yükseklik: Yaklaşık 72 metre
• Fırlatma Ağırlığı: Yaklaşık 733 ton
• Çap: Tekil CBC çapı 5 metre

Görev Profilleri ve Kullanım Alanları

Delta IV Heavy, özellikle yüksek hassasiyet gerektiren görevlerde tercih edilmiştir. Bu görevler arasında istihbarat uyduları (örneğin NROL görevleri), uzay teleskopları ve derin uzay görevleri yer alır. Roket, genellikle Cape Canaveral Uzay Üssü (LC-37B) ve Vandenberg Uzay Üssü (SLC-6) fırlatma alanlarından kalkış yapmıştır.

Önemli görevlerden bazıları:

• NROL-71: Ulusal Keşif Ofisi için casus uydu görevi
• Parker Solar Probe (2018): NASA'nın Güneş’e en yakın görev yapan aracı
• Orion EFT-1 (2014): NASA’nın insanlı uzay uçuşu projesi için ilk test görevi

Delta IV Heavy'nin Operasyonel Sınırları

Delta IV Heavy, yüksek taşıma kapasitesine karşın yeniden kullanılabilir olmaması ve maliyetinin göreceli olarak yüksek olması nedeniyle operasyonel açıdan sınırlamalara sahiptir. RS-68A motorlarının yüksek itki üretmesine karşın, verimlilik açısından SpaceX'in Merlin veya Raptor motorları gibi rakip sistemlerin gerisinde kaldığı değerlendirilmektedir. Ayrıca, ULA'nın yeni nesil Vulcan Centaur roketinin piyasaya sürülmesiyle Delta IV Heavy’nin kullanımına aşamalı olarak son verilmektedir.

^{10 Ağustos 2018, Cape Canaveral Hava Kuvvetleri İstasyonu’nda Fırlatma Kompleksi 37’de, Hareketli Servis Kulesi Geri Çekildikten Kısa Bir Süre Sonra Görülüyor (NASA)}

Maliyet ve Ekonomik Etkenler

Delta IV Heavy’nin tek bir fırlatma maliyeti, görev özelinde değişmekle birlikte, 350 ila 400 milyon ABD doları arasında olduğu tahmin edilmektedir. Bu maliyet, özellikle yeniden kullanılabilir roket teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte rekabet gücünü düşürmüştür. NASA ve NRO gibi kurumlar için güvenilirlik öncelikli olduğu sürece kullanımı devam ettirilmiş, ancak ticarî lansman piyasasında rekabetçi bir seçenek olmamıştır.

Delta IV Heavy ve Geleceği

ULA, Delta IV Heavy'nin 2020’li yılların ortalarında tamamen emekliye ayrılacağını ve yerini Vulcan Centaur sistemine bırakacağını açıklamıştır. Vulcan roketi, daha düşük maliyetle daha yüksek performans hedeflemektedir. Delta IV Heavy’nin son fırlatmalarının ardından bu sistemin uzay aracı taşıma tarihinde geçici ama stratejik öneme sahip bir rol oynadığı söylenebilir.

Delta IV Heavy, özellikle güvenlik ve yük kapasitesi bakımından belirli görev profilleri için geliştirilmiş ağır kaldırma sınıfı bir roket sistemidir. Gelişen roket teknolojileriyle birlikte yerini daha modern ve rekabetçi sistemlere bırakmaktadır.