Deriner Barajı ve Hidroelektrik Santrali (HES), Türkiye'nin kuzeydoğusunda, Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Artvin ilinin 5 km mansabında, Çoruh Nehri üzerinde konumlanmış, enerji üretimi ve taşkın koruma amaçlı inşa edilmiş büyük ölçekli bir yapıdır. Projenin inşaatına 8 Ocak 1998 tarihinde başlanmış ve 12 Aralık 2012 tarihinde hizmete açılmıştır. Barajın tam kapasiteyle çalışır hale gelmesi ise 2013 yılında gerçekleşmiştir.
Deriner Barajı (Devlet Su İşleri)
Teknik Özellikleri ve Yapısal Bilgiler
Deriner Barajı, çift eğrilikli beton kemer tipinde inşa edilmiştir. Temelden yüksekliği 249 metre, talvegden yüksekliği ise 207 metredir. Bu yüksekliği ile Deriner Barajı, kendi sınıfında Türkiye'nin en yüksek, Avrupa'nın üçüncü ve dünyanın altıncı en yüksek barajı unvanını taşımaktadır. Baraj gövdesinin hacmi 3,4 milyon metreküp olup, kret kotu 397,00 metre ve kret uzunluğu 720,00 metredir.
Barajın hidrolojik özellikleri incelendiğinde, yağış alanı 18.389 km², yıllık ortalama akım 4,84 milyar metreküp ve çekilen su miktarı 4,53 milyar metreküptür. Regülasyon oranı ise %94'tür. Normal su kotunda göl hacmi 1,969 milyar metreküp (1969 hm³) ve göl alanı 26,4 km²'dir.
Derivasyon tüneli sağ sahilde yer almakta olup, at nalı kesit tipinde, tek adet ve 11,70 metre çapındadır. Toplam deşarj kapasitesi 1.804 m³/s ve boyu 937,14 metredir.
Dolusavak sistemi iki ana bölümden oluşur:
- Üstten aşmalı, tünelli ve sıçratma eşikli dolusavak: Her iki sahilde karşıdan alışlı olarak konumlanmış olup, 2 adet 6,50 m x 24,00 m boyutlarında kanat kapaklara sahiptir. Sağ sahil kolunun boyu 459,84 m, sol sahil kolunun boyu ise 472,17 m'dir. Tünel çapı 8,00 metre ve deşarj kapasitesi 2.250 m³/s'dir (her bir tünel için 1.125 m³/s).
- Orifis dolusavak: Baraj gövdesi üzerinde yer alan 8 adet 2,80 m x 5,60 m boyutlarında kayar kapaklara sahiptir. Bu dolusavağın deşarj kapasitesi 7.000 m³/s'dir.
Deriner Barajı (Youtube/Devlet Su İşleri)
Enerji Üretimi ve Ekonomiye Katkısı
Deriner HES, yer altı santrali tipinde inşa edilmiş olup, 4 adet düşey eksenli Francis tipinde türbine sahiptir. Santralin kurulu gücü 669,6 MW (yaklaşık 670 MW)'tır. Yıllık ortalama enerji üretim miktarı 2,117.75 GWh (2 milyar 118 milyon kWh)'dir. Bu üretim kapasitesiyle Deriner Barajı, Türkiye'de üretilen hidroelektrik enerjisinin yaklaşık %6'sını karşılayabilmektedir.
Hizmete alındığı tarihten (12 Aralık 2012) 1 Kasım 2020 tarihine kadar toplam 11 milyar 762 milyon kWh enerji üretilmiş ve milli ekonomiye 7 milyar 126 milyon TL katkı sağlamıştır. Yıllık ortalama elektrik tüketimi göz önüne alındığında, Deriner Barajı ve HES'ten elde edilen elektrik ile yaklaşık 750 bin kişinin yıllık elektrik ihtiyacı karşılanabilmekte, bu da Mardin, Trabzon, Eskişehir veya Malatya gibi bir ilin yıllık tüm elektrik ihtiyacını karşılayabilecek bir kapasiteye denk gelmektedir.
Deriner Barajı'nın inşası yaklaşık 1 milyar 400 milyon Amerikan Dolarına mal olmuştur. Çoruh Havzası Projeleri kapsamında Artvin'de inşa edilen Muratlı, Borçka ve Deriner Barajları ile Artvin Barajı'nda toplamda 25,6 milyar kilovatsaat enerji üretilmiştir.
Çevresel ve Jeolojik Mühendislik
Deriner Barajı Projesi, çevresel etki analizi çalışmalarıyla detaylı bir şekilde incelenmiştir. Projenin çevresel boyutları, hem olumlu hem de olumsuz etkileri açısından değerlendirilmiştir. Baraj temeli ve yamaçlardaki geçirimliliğin belirlenmesi ve iyileştirilmesi amacıyla perde enjeksiyonu test çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar, baraj temel kayasının jeolojik ve yapısal özelliklerinin araştırılması, basınçlı su testleri ve test enjeksiyonları ile geçirimlilik değişimlerinin izlenmesi gibi mühendislik faaliyetlerini kapsamıştır.
Deriner Barajı, sahip olduğu teknik özellikler ve enerji üretimindeki rekor katkılarıyla birçok ödüle layık görülmüş, Artvin ve Türkiye ekonomisi için önemli bir yatırım ve mühendislik başarısı olarak kabul edilmektedir.
