Dick Cheney (Richard Bruce Cheney), 30 Ocak 1941’de Nebraska eyaletinin Lincoln kentinde doğmuş Amerikalı siyasetçi ve devlet görevlisidir. 2001–2009 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri’nin 46. Başkan Yardımcısı olarak görev yapmıştır. Daha önce Wyoming Temsilciler Meclisi üyeliği, George H. W. Bush döneminde Savunma Bakanlığı ve Halliburton Company’nin üst yöneticiliği görevlerinde bulunmuştur. Cheney, ABD'de 11 Eylül saldırıları sonrası dönemin askeri ve güvenlik politikalarının şekillenmesinde etkili olmuştur. 4 Kasım 2025 tarihinde 84 yaşında zatürre ve kalp-damar hastalıklarına bağlı komplikasyonlar nedeniyle hayatını kaybetmiştir.

^{Richard Bruce Cheney, 19 Mart 2002 - (Anadolu Ajansı)}

Erken Yaşamı ve Eğitimi

Richard Bruce Cheney, 30 Ocak 1941 tarihinde Nebraska eyaletinin Lincoln kentinde doğmuştur. Annesi Marjorie Lorraine (Dickey), babası ise Richard Herbert Cheney’dir. Ailesi, Wyoming eyaletinin Casper kentine taşınmış ve Cheney çocukluk ve gençlik yıllarını Casper’da geçirmiştir.

Cheney, 1959–1960 yılları arasında Yale Üniversitesi’nde öğrenim görmüş ancak akademik başarısızlık nedeniyle eğitimini tamamlamamıştır. Daha sonra 1963 yılında Casper College’a devam etmiş, ardından Wyoming Üniversitesi’nde siyaset bilimi alanında 1965’te lisans, 1966’da yüksek lisans derecesi almıştır. 1968’de Wisconsin Üniversitesi’nde doktora adayı olmuştur.

Yale’den ayrıldıktan sonra Wyoming, Colorado ve Utah bölgelerinde elektrik iletim hatları ve kömür santrali inşaatlarında çalışmıştır. 1961 yılında, Cheyenne yakınlarında Minuteman füze siloları arasına kablo döşemiştir. 1964 yılında Lynne Vincent ile evlenmiştir.

Cheney, üniversite yıllarında "Başkan John F. Kennedy’nin konuşmalarından etkilendiğini" kendi anılarında belirtmiştir. 1960’ların başlarında siyasi görüşü Vietnam Savaşı’na karşı öğrenci hareketlerine muhalif bir tutum sergilemiştir; savaş kararlarını desteklediğini ifade etmiştir.

Siyasi Kariyerinin Başlangıcı (1969–1977)

Richard B. Cheney’nin kamu hizmeti kariyeri 1969 yılında başlamıştır. İlk olarak Amerika Birleşik Devletleri Kongresi’nde bursiyer olarak görev almıştır. Aynı yıl, Fırsat Eşitliği Ofisi (Office of Economic Opportunity) Direktörü’nün özel asistanı olarak atanmıştır. Bu dönemde sosyal ve ekonomik programların yürütülmesinde görev almıştır.

1971 yılında Beyaz Saray personel asistanı olarak görev yapmıştır. 1971–1973 yılları arasında Yaşam Maliyeti Konseyi’nin (Cost of Living Council) başkan yardımcılığı görevini yürütmüştür. 1973–1974 döneminde Bradley, Woods & Co. adlı özel şirkette başkan yardımcısı olarak çalışmıştır.

Cheney, 1974 yılında Başkan Richard Nixon’ın istifasının ardından göreve gelen Gerald Ford’un başkanlık geçiş ekibine katılmıştır. Aynı yıl, Başkan Ford tarafından Başkan Yardımcısı Yardımcılığına atanmıştır. 1975 yılında Donald Rumsfeld’in Savunma Bakanlığı’na getirilmesi üzerine Cheney, Beyaz Saray Genel Sekreteri (Chief of Staff) olarak görevlendirilmiştir. 1975–1977 yılları arasında bu görevini sürdürmüştür.

Kongre Üyeliği Dönemi (1979–1989)

Richard B. Cheney, 1978 yılında Wyoming eyaletinden Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi üyeliğine aday olmuş ve seçilmiştir. 3 Ocak 1979 tarihinde göreve başlamış, 17 Mart 1989’a kadar aralıksız altı dönem boyunca Temsilciler Meclisi’nde görev yapmıştır. 96. ila 101. Kongre dönemlerinde Wyoming’in tek temsilcisi olarak yer almıştır.

Cheney, 101. Kongre döneminde Cumhuriyetçi Parti’nin azınlık grup başkan yardımcılığı (Minority Whip) görevini yürütmüştür. Bu süreçte yasama faaliyetleri, bütçe düzenlemeleri ve savunma politikaları alanlarında oy kullanmıştır. Temsilciler Meclisi’ndeki on yıllık görevi süresince çeşitli konularda muhafazakar eğilimli oylar vermiştir. Kürtaj hakkına karşı çıkmış, silah kontrolü, çevre koruma fonları ve eğitim finansmanıyla ilgili yasa tasarılarına olumsuz oy kullanmıştır. Cheney, Güney Afrika lideri Nelson Mandela’nın serbest bırakılmasını öngören tasarılara da ret oyu vermiştir.

Cheney, 1989 yılında Başkan George H. W. Bush tarafından Savunma Bakanlığı görevine atanmak üzere Kongre üyeliğinden istifa etmiştir.

Savunma Bakanlığı Dönemi (1989–1993)

Richard B. Cheney, 1989 yılında Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George H. W. Bush tarafından Savunma Bakanı olarak atanmıştır. Ataması, Senato tarafından 92’ye karşı 0 oyla onaylanmıştır. Cheney bu görevi 1993 yılına kadar sürdürmüştür.

Savunma Bakanlığı döneminde, Panama’ya yönelik 1989 tarihli ABD askeri operasyonunun sevk ve idaresinden sorumlu olmuştur. Ayrıca 1990–1991 yıllarında gerçekleşen Körfez Savaşı sırasında, “Desert Storm” operasyonunu yönetmiştir. Cheney, bu dönemde Irak’a karşı bir askeri müdahalenin uygun olduğunu belirtmiş, ülkenin işgal edilmesinin ABD’nin tek başına hareket etmesini gerektireceğini ifade etmiştir.

Savunma Bakanlığı görevi sırasında nükleer strateji, silahsızlanma ve Soğuk Savaş’ın sona ermesi süreciyle ilgili karar alma mekanizmalarında yer almıştır. Cheney, görev süresinde Stratejik Silahların Azaltılması Anlaşması (START I) kapsamında Amerika Birleşik Devletleri’nin nükleer cephaneliğinde yapılabilecek azaltımlar üzerine çalışmalara öncülük etmiştir.

1991 yılında Sovyetler Birliği’nde gerçekleşen darbe girişimi sırasında, Cheney Britanya Kolombiyası’nda bulunduğu sırada Pentagon’la uydu bağlantısı aracılığıyla iletişim kurmuştur. Olay sırasında Moskova’daki gelişmeleri Savunma Bakanlığı kanalıyla takip etmiş, darbe girişiminin sonuçlanmasının ardından Başkan Bush’a bilgi vermiştir. 1993 yılında görevini devrederek bakanlıktan ayrılmıştır.

Özel Sektör ve Halliburton Dönemi (1993–2000)

Richard B. Cheney, Savunma Bakanlığı görevinden ayrıldıktan sonra özel sektöre geçmiştir. 1993–1995 yılları arasında American Enterprise Institute adlı düşünce kuruluşunda kıdemli araştırmacı olarak görev yapmıştır. Aynı yıl içerisinde Halliburton Company adlı enerji ve petrol hizmetleri şirketinin yönetim kurulu başkanı ve icra kurulu başkanı (CEO) olmuştur.

Cheney, 1995–2000 yılları arasında bu görevini sürdürmüştür. Şirketin merkezi Dallas, Teksas’tadır. Görev süresi boyunca enerji sektöründeki yatırımların yönetiminden sorumlu olmuştur. Halliburton, bu dönemde savunma sanayiine yönelik mühendislik ve hizmet sözleşmeleri de yürütmüştür.

2000 yılında Başkan Yardımcılığı seçim sürecine dâhil olmadan önce Cheney, Halliburton’daki görevinden ayrılmış ve şirketten 35 milyon dolar tutarında bir emeklilik paketi almıştır. Aynı dönemde şirket, daha sonra Irak Savaşı sürecinde ABD hükümetinin önde gelen yüklenicilerinden biri haline gelmiştir.

2000 yılı Temmuz ayında George W. Bush’un başkanlık kampanyası için başkan yardımcısı adaylarını belirleme komitesine başkanlık etmiş, bu süreçte kendisi aday olarak seçilmiştir.

Başkan Yardımcılığı Dönemi (2001–2009)

Richard B. Cheney, 2000 yılı başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Parti adayı George W. Bush’un başkan yardımcısı adayı olarak seçilmiş ve 20 Ocak 2001 tarihinde göreve başlamıştır. 2004 seçimlerinde aynı görev için yeniden seçilmiş, 20 Ocak 2009’a kadar iki dönem boyunca Amerika Birleşik Devletleri Başkan Yardımcılığı yapmıştır.

Görev süresi boyunca Cheney, yürütme erkinin yetkilerinin genişletilmesi gerektiğini savunmuştur. Watergate skandalı sonrası başkanlık makamının yetkilerinin azaldığını düşünmüş ve bu çerçevede başkanlık yetkilerinin yeniden güçlendirilmesine yönelik politikaları desteklemiştir.

11 Eylül 2001 saldırıları sırasında Cheney, Washington’daki Beyaz Saray’da bulunmuştur. Olayın hemen ardından kriz yönetimi sürecinde aktif rol almıştır. Bu dönemde ABD’nin Afganistan ve Irak’a yönelik askeri operasyonlarının planlanması ve uygulanması süreçlerinde başkanlık yönetimi içinde yer almış ve dönemin "saldırgan politikalarının önemli mimarlarından biri" olarak anılmıştır.

2003 yılında başlayan Irak işgali sürecinde Cheney, Irak’ın kitle imha silahlarına sahip olduğu iddialarını desteklemiş ve bu gerekçeyle işgal kararını savunmuştur. Ancak işgalin ardından söz konusu silahlara rastlanmamıştır. Irak'ın işgali, sayıları kesin olarak bilinmemekle birlikte yüz binlerce sivilin yaşamını yitirmesine ve çok sayıda kişinin yerinden olmasına yol açmıştır.

Cheney, terörle mücadele kapsamında tutuklu sorgulamalarında uygulanan “geliştirilmiş sorgulama tekniklerini” savunmuştur. Bu teknikler arasında suya batırma (waterboarding) ve uykusuz bırakma gibi yöntemler yer almıştır. Bu uygulamalar ABD Senatosu İstihbarat Komitesi ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Özel Raportörü tarafından “işkence” olarak tanımlanmıştır.

Başkanlık döneminde Cheney, ulusal güvenlik alanında bağımsız bir danışma ekibi kurmuş ve bu ekip, yönetim içinde ayrı bir karar alma ağı olarak çalışmıştır. Ancak Cheney’nin Beyaz Saray içindeki bazı yetkililerle, özellikle Dışişleri Bakanı Colin Powell ve Güvenlik Danışmanı Condoleezza Rice ile görüş ayrılıkları yaşadığı belgelenmiştir.

Cheney, 2009 yılında başkan yardımcılığı görevini tamamlayarak görevden ayrılmıştır.

Sağlık Durumu ve Ölümü

Richard B. Cheney, yetişkin yaşamının büyük kısmında kalp ve damar hastalıklarıyla mücadele etmiştir. İlk kalp krizini 1978 yılında, 37 yaşındayken geçirmiştir. Bunu 1984, 1988 ve 2000 yıllarında geçirdiği kalp krizleri izlemiştir. 2000 yılı Kasım ayında, Florida’daki başkanlık seçim sonuçlarının belirsizliği sürerken bir başka kalp krizi daha geçirmiştir.

Görev süresini tamamladıktan sonra 2010 yılında beşinci kalp krizini geçirmiştir. 2011 yılında vücuduna bir kalp pompası yerleştirilmiştir. Bu cihaz, nakil öncesinde kalp fonksiyonlarının devamlılığını sağlamıştır. 2012 yılında Cheney’e kalp nakli yapılmıştır.

Richard Bruce Cheney, 4 Kasım 2025 tarihinde 84 yaşında ölmüştür. Ailesi tarafından yapılan açıklamada, ölüm nedeninin zatürre ile kalp ve damar hastalıklarına bağlı komplikasyonlar olduğu bildirilmiştir. Cheney’nin ölümü sırasında eşi Lynne Cheney ile kızları Liz ve Mary’nin yanında bulunduğu belirtilmiştir.