Diyarbakır lepik köftesi, Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Diyarbakır iline özgü, mahreç işaretiyle tescillenmiş geleneksel bir yemektir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 06 Mart 2024 tarihinde tescillenmiş olan bu ürün, Diyarbakır mutfak kültürünün karakteristik öğelerinden biridir.
Tanım ve Ayırt Edici Özellikler
Diyarbakır lepik köftesi; su, sıvı yağ, kıyma, kuru soğan, bulgur, tereyağı, yumurta, tuz ve çeşitli baharatlarla hazırlanan, hem günlük öğünlerde hem de düğün, bayram ve festival gibi özel günlerde ikram edilen bir yemektir. Köfte hamuru ceviz büyüklüğünde parçalara ayrılır, avuç içinde yuvarlanarak basık biçimde şekillendirilir. Ortasına düğme benzeri bir çukur açılır; bu kısım, haşlama sonrası sıcak tereyağı ve kırmızıbiberli sosu tutmak üzere tasarlanmıştır.
Ürünün ayırt edici yönleri arasında, kullanılan bileşenlerin oranları, yoğurma ve şekillendirme teknikleri ile pişirme biçimi yer alır. Köfte hamurunun homojen şekilde yoğrulması ve şekillendirilmesi ustalık gerektirir. Bu nedenle ürün, Diyarbakır ili ile ün bağı taşıyan bir mahreç işaretiyle korunmaktadır.
Üretim Metodu
Altı kişilik bir porsiyon için önerilen bileşenler şunlardır:
- 2,5 litre su
- 1 litre ayçiçeği yağı ve/veya zeytinyağı
- 500 g bulgur (350 g köftelik, 150 g ince)
- 250 g kıyma
- 200 g kuru soğan
- 15 g tuz
- 5 g kişniş
- 2 adet yumurta (isteğe bağlı)
- 150 g tereyağı (isteğe bağlı)
- 5 g toz veya pul kırmızıbiber (isteğe bağlı)
Hazırlık sürecinde bulgur ılık suyla yumuşatılır, ardından kıyma, tuz, kişniş ve rendelenmiş soğanla yoğrularak hamur elde edilir. Dinlendirilen hamurdan ceviz büyüklüğünde parçalar alınır, yuvarlanarak basık biçimde şekillendirilir ve ortasına düğme şeklinde çukur açılır. Köfteler isteğe bağlı olarak haşlanabilir.
Pişirme ve Servis
Köfteler haşlanarak veya yumurtaya bulanıp kızartılarak pişirilir. Üzerine sıcak tereyağı ve kırmızıbiber karışımı dökülerek servis edilir. Maydanozla süsleme tercihe bağlıdır. Ürünün sıcak servis edilmesi tavsiye edilir.
Coğrafi Bağlam ve Üretim Koşulları
Diyarbakır lepik köftesinin tüm üretim aşamaları Diyarbakır ili sınırları içinde gerçekleştirilmelidir. Ürünün hazırlanması ve pişirilmesi, bölgeye özgü ustalık becerileriyle şekillenir; bu nedenle coğrafi bağlamı üretim sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Denetim Mekanizması
Ürünün denetimi, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi koordinasyonunda, Diyarbakır İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün katılımıyla en az üç kişilik bir denetim merci tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerektiğinde veya şikâyet üzerine ek denetimler gerçekleştirilebilir. Denetim kriterleri arasında bileşenlerin uygunluğu, üretim ve servis aşamalarının doğruluğu ile mahreç işareti kullanım biçimi yer alır.
