Mali, Batı Afrika’da, Sahra Çölü’nün güneyinde yer alan bir ülkedir. Ülke sınırları içinde bulunan Djenne şehri ve çevresi, tarihî ve kültürel önemi nedeniyle 1988 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dâhil edilmiştir. Djenne şehrinde bulunan Djenne (Cenne) Ulu Camii, Sudano-Sahel mimari tarzının önemli örneklerinden biri olup, kerpiçten inşa edilmiş en büyük yapılar arasında yer almaktadır. Tamamen kerpiçten inşa edilen bu cami, hem yapısal büyüklüğü hem de tarihsel kimliğiyle ön plana çıkar.

^{Djenne Ulu Camii (Anadolu Ajansı)}

Tarihsel Gelişim

Mali İmparatorluğu'nun önemli hükümdarlarından Mansa Musa, hac dönüşünde mimari faaliyetleri destekleyerek birçok caminin inşa edilmesini sağlamıştır. Djenne Ulu Camii’nin ilk yapısının da bu dönemde, Mansa Musa’nın himayesinde yükseldiği bilinmektedir.

Ancak 19. yüzyılda, bölgenin kontrolünü elinde bulunduran Seku Ahmadu, özgün camiyi yıktırarak yerine yeni bir yapı yaptırmıştır. 1907 yılına cami yeniden inşa edilmiştir. Bu restorasyonun, yapının özgünlüğünü ne ölçüde koruduğu ise günümüzde tartışma konusudur.

Mimari Özellikler

Djenne Ulu Camii, çamur tuğlalarla yapılan en büyük dini yapılardan biridir. Ana inşaat malzemeleri olarak güneşte kurutulmuş toprak tuğlalar (banco), hurma ağacından kirişler (toron) ve doğal toprak harcı kullanılmıştır. Dışa doğru çıkıntı yapan toronlar hem yapısal destek hem de yıllık bakımda iskele olarak işlev görür. Cami, 3 metre yükseklikte bir platform üzerine inşa edilmiş ve yaklaşık 75x75 metre boyutlarındadır.

Kıble duvarında üç büyük minare yer alırken, bu minarelerin formu bölgeye özgü mimari anlayışı yansıtır. Caminin iç kısmı (harim), güneş ışığını sınırlı biçimde alan, çamurla sıvanmış hurma keresteleriyle örtülüdür. Ayrıca, kadınlara ayrılmış bölüm caminin batı tarafında konumlanır. Tavan bölgesine yerleştirilen pişmiş kaplar ise iç mekânın doğal hava dolaşımını sağlar.

^{Djenne Ulu Camii (Anadolu Ajansı)}

Toplumsal ve Kültürel Önemi

Djenne Ulu Camii, yalnızca mimari değil, aynı zamanda sosyal bir yapıdır. Her yıl düzenlenen "Crepissage de la Grand Mosquée" (Ulu Camii'nin Sıvanması) adlı festival, yapının bakımıyla toplumsal dayanışmayı bir araya getirir. Bu etkinlik sırasında erkekler çamur hazırlarken, kadınlar su temin eder, ustalar ise sıva işini üstlenir. Yaş, cinsiyet ve sosyal statü gözetmeksizin tüm kent halkı bu sürece katılır. Bu gelenek, yapının fiziksel sürdürülebilirliğini sağlarken, toplumun kültürel birliğini de canlı tutar.

^{Cenne Ulu Camii (TRT Belgesel)}