Douglas Carl Engelbart (30 Ocak 1925, Portland, Oregon - 2 Temmuz 2013, Atherton, Kaliforniya), Amerikalı mühendis, mucit ve bilgisayar bilimcidir. İnsan-bilgisayar etkileşimi (HCI) alanındaki çalışmalarıyla tanınan Engelbart, bilgisayarların sadece veri işleme makineleri değil, insanın karmaşık sorunları çözme yeteneğini artıran araçlar olması gerektiğini savunmuştur. Stanford Araştırma Enstitüsü'ndeki (SRI) Augmentation Research Center bünyesinde; bilgisayar faresi, pencereli arayüzler ve grup yazılımı gibi devrim niteliğinde teknolojiler geliştirmiştir.
Douglas Engelbart (Flickr)
Gençliği ve Eğitimi
Engelbart, 1925 yılında Oregon eyaletinde doğdu. Babası radyo tamircisi, annesi ise ev hanımıydı. II. Dünya Savaşı sırasında ABD Donanması'nda radar teknisyeni olarak görev yapması, elektronik sinyallerin ekranlarda görüntülenmesi konusundaki ilk teknik farkındalığını oluşturdu.
1948 yılında Oregon Eyalet Üniversitesi'nden Elektrik Mühendisliği lisans derecesini aldı. Ardından Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'e (UC Berkeley) geçti. Burada 1953 yılında yüksek lisans, 1955 yılında ise doktora derecesini tamamladı. Akademik çalışmaları sırasında erken dönem bilgisayar mimarileri üzerine yoğunlaştı ve dijital depolama aygıtları üzerine patentler aldı.
Kariyeri ve Başarıları
Doktorasının ardından kısa bir süre Berkeley'de yardımcı doçent olarak görev yaptı, ancak vizyonunu gerçekleştirebileceği daha esnek bir ortam arayışıyla 1957 yılında Stanford Araştırma Enstitüsü'ne (SRI) katıldı. Burada kendi laboratuvarı olan "Augmentation Research Center"ı (ARC) kurdu.
Öne Çıkan Başarılar
Engelbart, kariyeri boyunca teknoloji dünyasının en saygın ödüllerine layık görülmüştür:
- Turing Ödülü (1997): Bilgisayar biliminin Nobel'i kabul edilen bu ödülü, interaktif bilgisayar kullanımındaki öncülüğü için aldı.
- Ulusal Teknoloji Madalyası (2000): ABD Başkanı Bill Clinton tarafından takdim edildi.
- Lemelson-MIT Ödülü (1997): Dünyanın en büyük icat ödüllerinden birini kazanmıştır.
Öne Çıkan Çalışmaları ve Katkıları
1962 yılında yayımladığı "Augmenting Human Intellect: A Conceptual Framework" başlıklı makalesiyle, bilgisayarların entelektüel performansı artırmak için nasıl kullanılabileceğine dair felsefi ve teknik bir yol haritası çizdi. Bu çalışma, sadece donanım değil, yazılım ve insan yeteneklerinin bir bütün olarak geliştirilmesini (co-evolution) savunuyordu.
Eserleri ve Projeleri
Bilgisayar Faresi (Mouse): 1964 yılında ilk prototipini ahşap bir blok ve iki metal tekerlek kullanarak tasarladı. Patentini 1970 yılında aldı.
NLS (oN-Line System): İlk gerçek zamanlı iş birliği sistemi. Hipermetin linkleri, pencereli ekranlar ve ortak belge düzenleme gibi özellikleri barındırıyordu.
ARPANET: Engelbart’ın laboratuvarı, bugünkü internetin atası olan ARPANET üzerinden mesaj gönderilen ikinci düğüm noktası olmuştur.
Kişisel Hayatı
Doğa yürüyüşleri ve yelken sporuyla ilgilenen Engelbart, disiplinlerarası okumalara büyük önem verirdi. Teknolojinin sosyal değişim yaratma potansiyeline olan merakı, felsefi yaklaşımlarının temelini oluşturmuştur.
1951 yılında Ballard Fish ile evlenmiş ve bu evlilikten dört çocuğu olmuştur. Eşinin vefatından sonra 2008 yılında Karen O'Leary Engelbart ile evlenmiştir. Mütevazı bir yaşam tarzını benimsemiş ve hayatı boyunca "insanlığın kolektif IQ'sunu artırma" idealine sadık kalmıştır.
Son Yılları ve Vefatı
1980'lerden sonra çeşitli yazılım şirketlerinde danışmanlık yapmış ve kızlarıyla birlikte kâr amacı gütmeyen "Doug Engelbart Institute" kurumunu kurmuştur. Bu kurum aracılığıyla vizyonunu yeni nesil mühendislere aktarmaya çalışmıştır.
Douglas Engelbart, 2 Temmuz 2013 tarihinde Kaliforniya'daki evinde, böbrek yetmezliği komplikasyonları nedeniyle 88 yaşında hayatını kaybetmiştir.
Mirası ve Etkisi
Engelbart’ın çalışmaları, Xerox PARC laboratuvarındaki GUI (Grafiksel Kullanıcı Arayüzü) geliştirmelerine doğrudan ilham vermiş, bu da sonradan Apple Macintosh ve Microsoft Windows sistemlerinin doğuşuna zemin hazırlamıştır. Bugün kullandığımız kopyala-yapıştır, kelime işlemciler ve video konferans sistemlerinin kökeni onun NLS sistemine dayanmaktadır.
İlham Kaynağı
"Tüm Demoların Annesi" (1968) olarak bilinen 90 dakikalık sunumu, bilgisayar tarihinde bir dönüm noktası kabul edilir ve günümüzde hala mühendislik öğrencilerinin izlemesi gereken bir başyapıt olarak nitelendirilir.
Tüm Demoların Annesi Sunumu (Youtube)
