18 Nisan Dünya Amatör Radyo ve Amatör Telsizciler Günü, her yıl 18 Nisan tarihinde tüm dünyada radyo amatörleri tarafından kutlanan özel bir gündür. Bu tarih, amatör radyo (telsiz) alanında küresel çatı örgüt olan Uluslararası Amatör Radyo Birliğinin (IARU) kuruluş yıl dönümüdür.
IARU’nun 18 Nisan 1925’te Paris’te kurulması anısına ilan edilen bu günde, amatör telsizciliğin geçmişi, bugünü ve topluma katkıları vurgulanır. Radyo amatörleri bu vesileyle hem dünya çapındaki meslektaşlarıyla iletişim kurarak dayanışmayı artırır hem de kamuoyuna bu hobinin faydalarını tanıtır.
18 Nisan Dünya Amatör Radyo Günü’nün Tarihçesi
18 Nisan tarihinin Dünya Amatör Radyo Günü olarak belirlenmesinin temel sebebi, 1925 yılında bu tarihte Uluslararası Amatör Radyo Birliği’nin (IARU) kuruluşunun gerçekleşmesidir. Amatör telsizciliğin uluslararası düzeydeki ilk organizasyonu olan IARU, Paris’te 18 Nisan 1925’te kurulmuş ve ilk başkanlığına Amerikalı radyo amatörü Hiram Percy Maxim seçilmiştir. Bu önemli gelişme, dünya genelindeki radyo amatörlerini tek çatı altında bir araya getirmiş ve o tarihten itibaren 18 Nisan, tüm amatör telsizciler için ortak bir kutlama günü haline gelmiştir. IARU her yıl bu özel gün için bir tema veya motto belirleyerek amatör radyocuların dikkatini belirli konulara çeker.
Örneğin, 2023 yılında Dünya Amatör Radyo Günü teması “Her İnsan için Güvenlik” olarak belirlenmiş ve amatör telsizcilerin insan güvenliği alanındaki rolüne vurgu yapılmıştır.
Günümüz itibarıyla IARU’nun kuruluşunun 100. yılına ulaşılmış olup, 2025 Dünya Amatör Radyo Günü etkinlikleri birliğin bir asırlık mirasını kutlama teması etrafında düzenlenmektedir.
18 Nisan Dünya Amatör Radyo ve Amatör Telsizciler Gününü temsil eden bir görsel. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
Bu Günün Kutlanma Şekilleri
Dünya Amatör Radyo Günü, radyo amatörleri tarafından hem yerel düzeyde hem de uluslararası arenada çeşitli etkinliklerle kutlanır. Genel olarak bu günde amatör telsizciler radyo istasyonlarının başına geçerek dünya çapında olabildiğince çok telsiz temasına (QSO) girmeye çalışır ve “hava dalgalarında” bayram havası estirirler. Birçok radyo kulübü ve dernek, özel buluşmalar, seminerler veya atölyeler düzenleyerek hem kendi üyelerini bir araya getirir hem de halka açık tanıtımlar yapar. Örneğin, Amerikan Radyo Relay Birliği (ARRL) bu günde radyo kulüplerini ve okulları “Amatör Radyo Açık Ev” etkinlikleri düzenleyerek toplumu bilgilendirmeye teşvik etmektedir. Bazı amatör radyo dernekleri ise yerel yönetimlerden bu günü resmi olarak tanımalarını isteyen bildiriler (proclamation) alarak kamuoyu farkındalığını artırmaya çalışır.
- Özel çağrı işaretleri ve aktiviteler: Dünya genelinde pek çok amatör, bu güne özel çağrı işaretleri kullanır ve hatıra amaçlı radyo görüşmeleri yapar. Türkiye’de Tüm Telsiz Amatörleri Derneği (TAMAD) 2025 yılında IARU’nun 100. yılına atfen TC100WARD özel çağrı işaretiyle etkinlikler gerçekleştirmiştir. Bu özel istasyon aracılığıyla dünya çapındaki amatörlerle bağlantılar kurulup teknik bilgi alışverişi yapılmıştır.
- Kulüp buluşmaları: Radyo amatörleri, kulüp merkezlerinde veya sahada bir araya gelerek birlikte radyo cihazları kurup Dünya Amatör Radyo Günü’nü pratik yaparak kutlar. Örneğin TAMAD, 19 Nisan 2025 günü dernek merkezinde bir etkinlik düzenleyerek tüm amatörleri davet etmiştir. Benzer şekilde, TRAC ve diğer yerel kulüpler üyeleriyle toplanarak günün anlamını paylaşır, yeni amatörlere deneyim aktarır.
- Tanıtım ve bilinçlendirme: Bu özel gün, amatör telsizcilerin yalnızca hobi yönünü değil, topluma yararlı yönlerini de anlatmak için fırsattır. Radyo amatörleri, arkadaşlarına ve ailelerine telsizcilik hobisini tanıtır, sosyal medyada #WorldAmateurRadioDay gibi etiketlerle deneyimlerini paylaşır ve olası yeni katılımcıları cesaretlendirir. Ayrıca bazı yerel radyolar veya basın yayın organları, 18 Nisan dolayısıyla amatör telsizcilik hakkında haber ve programlar yaparak kamuoyunu bilgilendirir.
Amatör Radyo/Telsizcilik
Amatör telsizcilik (amatör radyo), kişilerin kendi ilgi ve merakları doğrultusunda, ticari bir amaç gütmeksizin radyo iletişimi yapmaları ve teknik deneyimler kazanmaları esasına dayanan bir haberleşme hizmetidir. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafından tanımlanan “Amatör Radyo Servisi”, bireylerin haberleşme ve elektronik konularında kendilerini geliştirmelerine imkân tanıyan, siyasi veya ticari yönü olmayan deneysel bir iletişim etkinliği olarak tarif edilir.
“Amatör” kelimesi burada herhangi bir yetersizlik anlamına gelmez; aksine bu faaliyetin bir gönül işi olduğunu, maddi kazanç beklentisi olmadan icra edildiğini vurgular.
Amatör telsizciler, gerekli sınavları verip lisans alarak tahsis edilmiş frekans bantlarında haberleşme yapma yetkisine sahip olurlar. Dünya genelinde yaklaşık üç milyon lisanslı amatör telsizci bulunduğu tahmin edilmektedir. Bu kişiler HF (kısa dalga), VHF (Very High Frequency) ve UHF (Ultra High Frequency) gibi farklı frekans bantlarında ve sayısal (dijital) modlar da dahil olmak üzere çeşitli iletişim yöntemleri kullanırlar.
Amatör radyo faaliyetleri; basit bir el telsiziyle mahalledeki bir istasyona ulaşmaktan, uydu haberleşmesine veya kıtalararası radyo sinyalleri göndermeye kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar. Radyo amatörleri bu sayede teknik bilgilerini geliştirir, yeni haberleşme teknolojilerinin denenmesine katkıda bulunur ve dünyanın dört bir yanından insanlarla dostluk köprüleri kurar.
Nitekim amatör telsizcilik, uluslararası iyi niyetin geliştirilmesine hizmet eden bir uğraş olarak da tanımlanmıştır. Farklı ülkelerden amatörler, radyo dalgaları aracılığıyla sınırları aşan bir arkadaşlık ve dayanışma kültürü oluşturmakta; birbirlerinin kültürlerini tanıma ve anlama fırsatı bulmaktadır.
18 Nisan Dünya Amatör Radyo ve Amatör Telsizciler Gününü temsil eden bir görsel. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
Amatör Telsizciliğin Toplumsal Önemi
Amatör radyo, bir hobi olmanın ötesinde toplumsal açıdan kritik bir işleve sahiptir. Özellikle doğal afetler ve acil durumlarda, profesyonel iletişim altyapılarının zarar görmesi veya aşırı yük altında kalması durumunda amatör telsizciler devreye girerek haberleşmenin kesintisiz sürmesine yardımcı olur. Tarihsel olarak bakıldığında, telsiz haberleşmesinin ilk günlerinden beri amatör operatörler afet anlarında gönüllü olarak iletişim desteği vermiş ve bu katkı günümüzde de hayati önem taşımaya devam etmektedir. Gelişmiş iletişim teknolojilerinin elektrik kesintisi, altyapı çökmesi gibi nedenlerle işlemez hale geldiği büyük felaketlerde, “her şey bittiği zaman” amatör telsizciler ilk saatlerde en güvenilir haberleşme kaynağı olmuştur.
Bu nedenle amatör telsizcilik sıkça “When all else fails, ham radio works” (Diğer her şey çöktüğünde çalışan tek iletişim aracı amatör radyodur) sözüyle anılır.
Türkiye özelinde de amatör telsizciler, afet durumlarında haberleşmenin yedek gücü olarak önemli roller üstlenmektedir. Ülkemizde amatör telsizcilik camiasının en büyük organizasyonu olan Türkiye Radyo Amatörleri Cemiyeti (TRAC), Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamında resmî destek çözüm ortağı olarak kabul edilmiştir.
TRAC, deprem, sel, heyelan, orman yangını gibi afetlerin ilk anından itibaren ilgili bölgede kendi kurduğu haberleşme altyapısı ve gönüllü operatörleriyle sahada yer alarak kamu kurumlarının iletişim ihtiyacını desteklemektedir.
Amatör telsizciliğin bir diğer toplumsal önemi de insan kaynağı ve eğitim boyutudur. Bu hobiyle uğraşan kişiler, teknik bilgi birikimlerini ve pratik becerilerini arttırırken bir yandan da topluma faydalı bir görev üstlenmenin bilinciyle yetişirler. Afet durumlarında görev alabilecek donanımlı gönüllü haberleşmecilerin varlığı, toplumların afetlere dirençliliğini arttıran önemli bir faktördür.
Ayrıca amatör telsiz etkinlikleri gençlere bilim ve teknolojiye ilgi aşılayarak onları iletişim, elektronik ve mühendislik alanlarına yönlendirebilmektedir. Bu yönüyle amatör telsizcilik, bir STEM (Fen, Teknoloji, Mühendislik, Matematik) eğitimi basamağı ve yurttaş bilimi (citizen science) faaliyeti olarak da görülmektedir.
18 Nisan Dünya Amatör Radyo Günü. (Kaynak: Youtube-TRAC Bursa Şubesi)
Türkiye’deki Amatör Telsizcilik Faaliyetleri
Türkiye’de amatör telsizcilik faaliyetleri, çeşitli dernekler ve kulüpler aracılığıyla organize edilmektedir. Bu kuruluşlar arasında en köklü ve geniş çaplı olanı Türkiye Radyo Amatörleri Cemiyeti (TRAC)’dır. 1962 yılında Dr. Bedii Ezgi ve arkadaşları tarafından kurulan TRAC, ülkemizde amatör radyoculuğun gelişimine öncülük etmiş ve 1965’ten bu yana IARU’da Türkiye’yi temsil eden tek yetkili kurum olmuştur. TRAC, 1991 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile kamu yararına çalışan dernek statüsü kazanmış olup o tarihten beri gerek ulusal gerek uluslararası alanda amatörlerin hak ve menfaatlerini savunma görevini yürütmektedir. TRAC’ın halen yurt genelinde 40 bine yakın lisanslı amatör telsizciyi kapsayan bir camiaya hizmet veren 69 il/ilçe şubesi ve 3000’i aşkın üyesi bulunmaktadır.
TRAC’ın yanı sıra farklı illerde ve bölgelerde faaliyet gösteren diğer amatör telsizcilik dernekleri de mevcuttur. Örneğin, Tüm Telsiz Amatörleri Derneği (TAMAD) bu alandaki aktif kuruluşlardan biridir. 2015 yılında kurulan TAMAD, özellikle İstanbul ve çevresinde etkinlikler düzenlemekte, eğitim seminerleri ve sınav hazırlık çalışmaları ile yeni amatör operatörlerin yetişmesine katkıda bulunmaktadır.
TAMAD, Dünya Amatör Radyo Günü gibi uluslararası etkinliklerde özel çağrı işareti kullanarak Türkiye’yi dünya çapındaki amatörlere duyurmakta ve dostluk bağlarını pekiştirmektedir. Örneğin TAMAD’ın TC100WARD özel istasyonu, 2025 yılında IARU’nun 100. yıl kutlamaları kapsamında yüzlerce amatörle iletişime geçerek ülkemizi başarıyla temsil etmiştir.
Bunun yanı sıra üniversitelerin bünyesinde kurulan amatör radyo kulüpleri (örneğin bazı teknik üniversitelerin radyo kulüpleri) ve yerel seviyede küçük amatör grupları da bulunmaktadır. Bu kulüpler, gençlerin amatör telsizciliğe ilgisini artırmak için okul içinde tanıtımlar yapmakta ve atölye çalışmaları gerçekleştirmektedir.
Türkiye’de amatör telsizcilik faaliyetlerinin bir diğer boyutu da lisans sınavları ve düzenlemelerdir. Amatör telsizci olabilmek için, Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM) tarafından periyodik olarak gerçekleştirilen sınavlarda başarı sağlanması gerekmektedir.
TRAC ve TAMAD gibi dernekler, bu sınavlara hazırlık konusunda adaylara eğitim materyalleri sunmakta, sınav soruları ve uygulama konusunda destek olmaktadır. Başarıyla lisansını alan amatörler, derneklere üye olarak ortak faaliyetlere katılabilir, acil durum haberleşme eğitimlerine dahil olabilir ve ulusal/uluslararası yarışmalarda ülkemizi temsil edebilir.
18 Nisan Dünya Amatör Radyo Günü vesilesiyle hem dünyada hem de Türkiye’de amatör telsizciliğin önemi bir kez daha gündeme gelmektedir. Bu geleneksel günde, radyo amatörleri geçmişlerini yad edip deneyimlerini paylaşırken, yeni teknolojileri ve dostlukları kutlarlar.
