Erzurum ehram dokuma kumaşı, Erzurum iline özgü olarak, genellikle pamuk ve yün karışımı ipliklerden dokunan geleneksel bir tekstil ürünüdür.

6 Temmuz 2018 tarihinde 364 tescil numarası ile Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından mahreç işareti olarak tescillenmiştir. Başvurusu Aziziye Belediyesi tarafından yapılan bu ürün, dokumalar grubunda yer alır. Tarihsel olarak Erzurum yöresinde kadınların örtünme amacıyla kullandığı, el tezgâhlarında tamamen yünden dokunan yerel bir giysidir. Üretim aşamasında herhangi bir kimyevi işleme tabi tutulmaz.

Ürün Özellikleri

Erzurum ehram dokuma kumaşının atkı ve çözgü ipliklerinin tamamı %100 koyun yününden oluşur. Dokuması, iki tarak ve iki ayak bulunan tezgâhlarda gerçekleştirilir. Kumaşın genişliği 90 cm ile 100 cm arasında değişir. Bu genişlik, 90-110 cm arasındaki tarak genişliği ile uyumludur. Kumaşın 1 cm²'lik alanında minimum 9, maksimum 14 tel (atkı ve çözgü) bulunur. Atkı için kullanılan ipliklerin numarası 8 ila 12 arasındadır. Ürünün geleneksel ölçümünde ağırlık için "tuht", uzunluk için "halebi" (75 cm) birimleri kullanılmıştır.

Üretim Metodu

Üretim süreci, yünün hazırlanması ve tezgâhta dokunması olmak üzere iki temel aşamadan oluşur.

• Yünün Hazırlanması: Koyun yünü "tokaç" ile yıkanır, tam kurutulmadan "yün çubuğu" yardımıyla çırpılır ve elle didilir. "Yün tarağı" ile taranan yünler "sümek" haline getirilir. Taranan yün "teşi" kullanılarak iplik haline getirilir, "kelepçe" ile kelep yapılır ve "çıyrık" (çıkrık) aracılığıyla masuralara sarılır. İpliklerin sağlamlığını artırmak için yörede "çiriş" adı verilen bitkisel bir bulamaç kullanılır. Motifler ve kenarlarda "felemenk" olarak adlandırılan pamuk ipliği kullanılabilir.

• Renk: Kumaşta genellikle koyunun doğal yün renkleri (beyaz, mor, boz, siyah) tercih edilir. 1960'lı yıllardan itibaren kullanıcı talebine bağlı olarak doğal boyama yöntemleri de kullanılmıştır. İplikler ceviz kabuğu (yeşil), soğan kabuğu (kiremit rengi), yaban nanesi kökü (mor) veya ayva çekirdeği (bordo) gibi bitkisel kaynaklarla renklendirilebilir. Boyanın sabitlenmesi için tuz veya şap kullanılır.

• Dokuma ve Bitirme: Dokuma işlemi "haşiye" denilen pamuk iplikli kenar bölümü ile başlar. Tezgâhta ayaklar aracılığıyla "gücüler" hareket ettirilerek çözgü ipliklerinin arası açılır ve "mekik" ile atkı iplikleri geçirilir. Desenler, ilgili renkteki ipliklerin "gücüler" aracılığıyla tek tek eklenmesiyle oluşturulur. El tezgâhının eni dar olduğu için, istenilen ölçüye (genellikle 185x250 cm) ulaşmak amacıyla dokunan iki adet kumaş, çapraz dikiş yöntemiyle birleştirilerek kullanıma hazır hale getirilir.

Coğrafi Sınır

Ürünün coğrafi sınırı Erzurum ili olarak belirlenmiştir. Erzurum ehram dokuma kumaşının üretimi, işlenmesi ve diğer tüm işlemleri, yörede gelişen ve nesilden nesile aktarılan ustalık ve geleneksel teknikler doğrultusunda bu sınırlar içinde gerçekleştirilir.

Denetim

Denetim faaliyetleri, tescil ettiren Aziziye Belediyesi koordinasyonunda yürütülür. Denetim merci, Aziziye Belediyesi, Atatürk Üniversitesi ve Erzurum Aktif İş Kadınları Dostluk Dayanışma Derneği temsilcilerinden oluşan üç kişilik bir ekipten oluşur. Denetimler, yılda en az bir kez düzenli olarak ve şikâyet durumunda her zaman yapılır. Bu denetimlerde, ürünün coğrafi işaret tanımına, ayırt edici özelliklerine ve üretim metodunda belirtilen kriterlere (kullanılan ip, el dokuma tezgâhları, dokuma teknikleri) uygunluğu kontrol edilir. Denetim merci, hazırladığı raporları Türk Patent ve Marka Kurumuna iletir.