Fantom ağrısı, bir uzvun ampütasyonla kaybından sonra hâlâ oradaymış gibi hissedilen ağrıdır. Bu durum çoğunlukla kesilmiş kol veya bacak gibi uzuvlarda görülür ve birey kesik bölgeden yanma, batma, bükülme veya kaşıntı gibi duyular algılayabilir. Beyin, bedensel bütünlük algısını korumaya devam ettiğinden, artık fiziksel olarak var olmayan bir uzuvla ilgili sinyaller üretmeye devam eder. Fantom ağrısı, amputasyon geçiren bireylerin %60 ila %80'inde görülür ve yaşam kalitesini ciddi oranda etkileyebilir.

Fantom Ağrısının Nedenleri

• Nörolojik Faktörler: Amputasyon sonrasında, sinir uçlarında nörom adı verilen küçük sinir kitleleri oluşabilir. Bu yapılar, aşırı duyarlı hâle gelerek merkezi sinir sistemine yanlış ağrı sinyalleri gönderebilir.
• Santral Sinir Sistemi Plastisitesi: Beyindeki somatosensoriyel korteks, uzuv kaybına rağmen vücudun haritasını güncellemez. Bu durum, artık var olmayan bir uzuvdan hâlâ ağrı sinyalleri alınıyormuş gibi bir algı oluşturabilir.
• Psikolojik Bileşenler: Travma sonrası stres, depresyon ve kişinin ağrıya zihinsel olarak odaklanması, fantom ağrısının hem şiddetini hem de süresini artırabilir. Beyin, gerçek olmayan sinyalleri gerçek gibi algılama eğilimindedir.

^{Fantom ağrısını temsil eden bir görsel. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}

Tedavi Yöntemleri

İlaç Tedavisi

• Antidepresanlar (örneğin amitriptilin)
• Antikonvülsanlar (gabapentin, pregabalin)
• Opioid analjezikler (sınırlı kullanım)
• Topikal ajanlar (lidokain, kapsaisin)

Fiziksel ve Nörolojik Tedavi

• Ayna terapisi: Beynin yanlış algısını yeniden yapılandırmaya yardımcı olur.
• TENS cihazları: Sinirleri dıştan uyararak ağrıyı azaltır.
• Protez kullanımı: Beden şeması üzerinde olumlu etkiler sağlayabilir.

Psikoterapi ve Nöromodülasyon

• Bilişsel davranışçı terapi (BDT)
• Santral sinir sistemi stimülasyonu (ör. spinal kord stimülatörleri)

Psikolojik Yönü ve Bilişsel Etki

Fantom ağrısı sadece nörolojik bir durum değil, aynı zamanda algısal ve psikolojik bir olgudur. Beyin, bedenin eksik parçasını “var” olarak kabul etmeye devam eder ve bu yanılgı ağrı hissine yol açar. Uzun vadeli psikolojik destek, bireyin bu durumla baş etmesinde belirleyici olabilir.

Uyarı: Bu maddede yer alan içerik, yalnızca genel ansiklopedik bilgi amacı taşımaktadır. Buradaki bilgiler tanı koyma, tedavi etme ya da tıbbi yönlendirme amacıyla kullanılmamalıdır. Sağlıkla ilgili konularda karar vermeden önce mutlaka bir hekime veya uzman sağlık personeline danışmanız gerekmektedir. Bu bilgilerin tanı veya tedavi amacıyla kullanılması sonucunda doğabilecek durumlardan madde yazarı ve KÜRE Ansiklopedisi herhangi bir sorumluluk kabul etmez.