Finike, Antalya ilinin batısında, Akdeniz kıyısında yer alan; tarihî limanları, narenciye üretimi ve antik mirasıyla tanınan bir sahil ilçesidir. Antalya şehir merkezine yaklaşık 115 km mesafede yer alan ilçe, doğuda Kumluca, batıda Demre, kuzeyde Elmalı ve güneyde Akdeniz ile çevrilidir. Alüvyonlu Finike Ovası’nda kurulmuş olan ilçe, verimli toprakları ve stratejik liman konumuyla geçmişten bugüne tarım ve denizcilik faaliyetlerinde önemli bir merkez olmuştur. Finike, doğayla tarihin iç içe geçtiği sakin yapısıyla, Akdeniz kıyısında korunaklı ve özgün kimliğe sahip ilçelerden biridir.

^{Finike (T.C. Finike Kaymakamlığı)}

Tarihçe

Antik Çağ'da Likya bölgesi içinde bulunan Finike'nin tarihi, M.Ö. 5. yüzyıla kadar uzanmaktadır​. Antik dönemde "Phoinikos" adıyla anılan kent, Likya'nın önemli liman yerleşimlerinden biri olmuştur​. Limanı sayesinde doğu-batı ekseninde deniz ticaretinde etkin bir rol oynamış ve Likya Birliği içinde temsil hakkına sahip şehirler arasında yer almıştır​.

Finike adının kökeni konusunda kesin bir görüş birliği bulunmamakla birlikte, adının Fenikelilerden gelmiş olabileceği yönünde rivayetler mevcuttur. Ancak yapılan arkeolojik araştırmalar, bölgedeki insan yerleşiminin M.Ö. 3000’li yıllara kadar uzandığını iddia etmekle birlikte, bu döneme dair kesin bulgular henüz ortaya konulamamıştır​.

Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde de önemini koruyan Finike, bu süreçte ticaret yolları üzerinde bulunması ve stratejik konumu sayesinde sürekli yerleşime sahne olmuştur​. Özellikle Roma İmparatorluğu döneminde Likya eyalet sistemine dâhil edilmiş ve denizcilik faaliyetleri artmıştır​.

Orta Çağ'da Finike, Selçuklular ve ardından Osmanlılar döneminde önemini korumayı sürdürmüş, küçük bir liman yerleşimi olarak anılmıştır​. Osmanlı döneminde Elmalı kazasına bağlı bir nahiye olan Finike, 1914 yılında ilçe statüsü kazanmıştır​. I. Dünya Savaşı sonrasında, 1919-1921 yılları arasında kısa süreliğine İtalyan işgali altında kalan ilçe, Kurtuluş Savaşı süreci sonunda tekrar Türkiye topraklarına katılmıştır​.

Cumhuriyet dönemiyle birlikte Finike, tarım, özellikle de narenciye üretimiyle ön plana çıkan bir merkez haline gelmiştir. Bataklık alanların kurutulması ve modern tarım tekniklerinin kullanılması, ilçenin ekonomik yapısının gelişmesine katkı sağlamıştır​. Günümüzde Finike, antik mirası, doğal limanı ve tarımsal üretimi ile Akdeniz kıyısının özgün kimliğe sahip ilçelerinden biri olmayı sürdürmektedir.

^{Limyra Antik Kenti ( Finike Belediyesi )}

Coğrafya ve İklim

İlçe, doğuda Alakır Çayı ile Kumluca, batıda Alacadağ ve Gülmez Dağı ile Demre (eski adıyla Kale), kuzeyde Avlan Beli ile Elmalı, güneyde ise Akdeniz ile çevrilidir​. Coğrafi olarak 30-31 derece doğu boylamları ile 36-37 derece kuzey enlemleri arasında konumlanan Finike, verimli bir ova üzerine kurulmuştur​. İlçe merkezi, Akdeniz kıyısında, alüvyonlarla kaplı yaklaşık 2458 dönümlük bir alanı kapsamaktadır​. İlçenin mülki sınırları 655 km² yüzölçümüne ve toplamda yaklaşık 28 km uzunluğunda bir sahil şeridine sahiptir​.

Finike'nin dağlık yapısı, kıyı ile iç kesimler arasında doğal bir set oluşturmaktadır​. Bu jeomorfolojik yapı nedeniyle Akdeniz'in ılıman iklim etkisi, iç bölgelere tam anlamıyla ulaşamamakta ve sahil ile iç kesimler arasında belirgin bir iklim farklılığı meydana gelmektedir​.

İklim tipi, Akdeniz ikliminin tipik özelliklerini taşır. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılık ve yağışlı geçmektedir​. Yıllık sıcaklık ortalaması 18–20°C arasında değişmekte, özellikle yaz aylarında sıcaklık 30°C’nin üzerine çıkmaktadır​. Bölge, yılın büyük bölümünde güneşli gün sayısının yüksek olması ve düzenli yağış rejimi sayesinde tarım ve narenciye üretimi için son derece elverişlidir​.

Finike Ovası’nın doğu ve batı kesimlerinde, tarımsal faaliyetler için kullanılan geniş alüvyonlu topraklar yer almaktadır​. Dağlık alanlar ise doğal bitki örtüsünün, ormanlık alanların ve kırsal yayla yerleşimlerinin bulunduğu bölgelerdir. İlçede ayrıca Alakır Vadisi, Gökbük Kanyonu gibi doğal coğrafi oluşumlar da bulunmaktadır​.

Nüfus ve Demografik Yapı

Finike ilçesinin 2024 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre toplam nüfusu 51.620 kişidir​. Nüfusun 25.837’si erkek, 25.783’ü kadındır; böylece cinsiyet dağılımı hemen hemen eşit bir görünüm arz etmektedir​. İlçede toplam 26 mahalle bulunmaktadır​. En yoğun nüfuslu mahalleler arasında Kum Mahallesi (7.934 kişi), Turunçova Mahallesi (7.820 kişi) ve Yeni Mahalle (6.767 kişi) öne çıkmaktadır​. Sahilkent, Hasyurt ve Yeşilyurt gibi bölgeler de önemli yerleşim merkezleri arasında yer almaktadır​.

Nüfus artış hızı görece düşük olup Finike genel olarak durağan bir demografik yapıya sahiptir​. Ancak yaz aylarında, tarımsal faaliyetlerde çalışmak üzere gelen mevsimlik işçiler ve turistik hareketlilik nedeniyle geçici nüfus artışı yaşanmaktadır​. İlçede okuma yazma oranı %98’in üzerinde olup eğitim düzeyi görece yüksektir​. Eğitim altyapısında, 42 okulda 8.330 öğrencinin eğitim aldığı ve 718 öğretmenin görev yaptığı belirtilmektedir​. Finike’de sağlık hizmetleri devlet hastanesi ve aile sağlığı merkezleri aracılığıyla sağlanmakta, kamu ve özel öğrenci yurtları da dâhil olmak üzere eğitim ve sosyal yaşamı destekleyen kurumlar ilçede faaliyet göstermektedir​.

Ekonomik Yapı

Finike ilçesinin ekonomisi büyük ölçüde tarım ve tarıma bağlı yan sektörlere dayanmaktadır. Özellikle verimli Finike Ovası'nın sunduğu alüvyonlu topraklar sayesinde, ilçede bitkisel üretim temel ekonomik faaliyet olmuştur.

Tarım

İlçenin toplam 69.900 hektarlık arazi varlığı içinde 7.101 hektarlık bölüm tarımsal amaçla kullanılmaktadır. Finike, özellikle narenciye üretimiyle tanınır. İlçede meyvecilik için ayrılan 50.119 dekar alanın 35.237 dekarında portakal, limon, mandalina ve greyfurt gibi narenciye ürünleri yetiştirilmektedir. Portakal üretimi, ilçede en yüksek orana sahip olup 2024 yılında 138.252 ton portakal üretimi gerçekleştirilmiştir.

"Finike Portakalı" coğrafi işaretli bir ürün olup aromatik kokusu, düşük asit oranı ve sulu yapısıyla hem Türkiye içinde hem de yurt dışında tanınmaktadır. California Üniversitesi tarafından yürütülen araştırmada Finike portakalının dünyanın en kaliteli portakallarından biri olduğu belirlenmiştir. Portakalın yanı sıra Finike'de nar (31.152 ton üretim), limon (1.005 ton üretim) ve zeytin (1.420 dekar alanda yetiştiricilik) de önemli tarımsal ürünlerdir. Ayrıca ilçede "Yazır Üzümü" ve "Yalnız Marulu" gibi yerel tarım ürünleri de kalite ve üretim açısından öne çıkmaktadır.

Örtü altı tarımı da Finike'de önemli yer tutmaktadır. 6.490 dekar alanda domates, marul, salatalık, biber ve patlıcan gibi ürünlerin seracılık yöntemiyle üretimi yapılmakta; örtü altı sebzecilikten yılda 100.209 tonun üzerinde ürün elde edilmektedir. Finike’de ayrıca küçük çaplı zeytinyağı üretimi, küçükbaş hayvancılık ve arıcılık gibi kırsal ekonomiye dayalı faaliyetler de sürdürülmektedir. Özellikle organik tarım ürünleri ve coğrafi işaretli ürünlerin desteklenmesi yönünde girişimler artmaktadır.

Hayvancılık

Hayvancılık, tarıma kıyasla ikinci derecede öneme sahiptir. İlçede 557 büyükbaş hayvan, 3.096 koyun ve 15.489 keçi bulunmaktadır. Ayrıca ilçede 19.197 adet arı kovanı bulunmakta, bal, bal mumu ve polen üretimi ekonomik katkı sağlamaktadır. Hayvancılıktan elde edilen gelirlerin büyük bölümü süt, bal ve diğer arıcılık ürünlerinden sağlanmaktadır. 2024 yılı verilerine göre ilçede 190 ton bal üretimi gerçekleştirilmiş ve bu üretimden yaklaşık 57 milyon TL gelir elde edilmiştir.

Balıkçılık ve Su Ürünleri

Finike Körfezi ve çevresindeki denizel alanlar, ilçede balıkçılık faaliyetlerinin gelişmesine olanak tanımaktadır. İlçede 6 adet tatlısu balık üretim tesisi ve 3 adet deniz balığı üretim tesisi bulunmaktadır. 2024 yılı itibarıyla 3.590 ton kültür balığı üretimi gerçekleştirilmiş ve bu üretimden yüksek bir ekonomik girdi sağlanmıştır. Tatlısu kaynakları bakımından da zengin olan Finike, Akçay ve Karaçay gibi su kaynaklarında kefal, levrek, sazan ve yılan balığı gibi türlerin avlandığı bölgeler arasında yer almaktadır.

Turizm

Finike, doğa ve kültür turizmi açısından zengin potansiyellere sahiptir. İlçe, Fethiye’den Antalya’ya uzanan ünlü Likya Yolu yürüyüş rotası üzerinde yer almakta ve doğa yürüyüşü tutkunları tarafından konaklama ve dinlenme noktası olarak tercih edilmektedir.

Tarihi Alanlar

Arykanda Antik Kenti: Finike'nin kuzeyinde, Arif Köyü yakınlarında bulunan Arykanda, MÖ 5. yüzyıla kadar uzanan tarihi geçmişiyle Likya'nın önemli kentlerinden biridir. Agora, tiyatro, stadyum ve hamam gibi yapılarıyla dikkat çeken kent, doğal eğime uygun şekilde teraslar üzerine kurulmuştur.

^{Arkanda Antik Kenti (Finike Belediyesi)}

Limyra Antik Kenti: İlçe merkezine 4 km uzaklıktaki Limyra, Likya Birliği döneminde başkentlik yapmış önemli bir yerleşimdir . Özellikle kaya mezarları ve tiyatrosu ile öne çıkan kent, tarih ve arkeoloji meraklıları için ziyaret noktasıdır.

Suluin Mağarası (Zincirli Gök Mağarası): Asya kıtasının bilinen en derin sualtı mağarası olan Suluin, dalış meraklıları için özel bir cazibe oluşturmasına rağmen, turistik dalış faaliyetleri sınırlıdır.

Doğa Turizmi

Finike, Akdeniz sahilinde uzun plajlara, doğal koylara ve yat turizmine uygun limanlara sahiptir. İlçede bulunan Gökliman Plajı ve Radyofar Koyu gibi sahil alanları, yaz aylarında deniz turizmi açısından önemli merkezlerdir. Alakır Vadisi ve Gökbük Kanyonu gibi iç kesimlerdeki doğal alanlar, doğa yürüyüşü ve fotoğrafçılık için uygundur.

^{Radyofor Koyu (Finike Belediyesi)}

Yat Turizmi

1997 yılında hizmete açılan Setur Finike Marina, 350 denizde ve 150 karada olmak üzere toplam 500 yat kapasitesi ile bölgenin önemli yat limanlarından biridir. Marina, sunduğu teknik hizmetler ve güvenlik imkanları ile yat turizmine katkı sağlamaktadır.

Spor ve Alternatif Turizm

Finike, av turizmi ve doğa sporları açısından da potansiyel taşımaktadır. Özellikle Arif, Yalnız ve Akçaalan köyleri civarında yaban keçisi avı yapılmaktadır. Ayrıca Finike'deki Akçay ve Karaçay nehirlerinde tatlısu balıkçılığı önemli bir faaliyettir.

Kültür

Finike'nin kültürel yapısı, tarihi geçmişinin yanı sıra, tarıma dayalı gelenekleri ve Akdeniz yaşam biçimiyle şekillenmiştir. İlçede kültürel yaşamı desteklemek amacıyla hizmet veren Finike Kültür Evi, eski adıyla "Tarihi Gümrük Binası" olarak bilinen tarihi bir yapının restore edilmesiyle oluşturulmuştur. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde de söz ettiği Finike Liman Kalesi'nin hemen yanında yer alan bu bina, günümüzde bölgenin kültürel mirasını yansıtan bir müze işlevi görmektedir. İlçede her yıl düzenlenen Narenciye Festivali, yerel ürünlerin tanıtımı, halk konserleri, yöresel yemek sunumları ve çeşitli kültürel etkinliklerle Finike'nin kültürel kimliğini canlı tutmaktadır.

^{Kültür Evi (Finike Belediyesi)}

Mutfak

Finike mutfağı, Akdeniz beslenme kültürünün karakteristik özelliklerini taşırken, aynı zamanda Yörük yaşam biçiminin etkilerini de yansıtır​. İlçede yetiştirilen taze tarım ürünleri, zeytinyağı ve deniz ürünleri Finike mutfağının temel malzemelerini oluşturur. Finike'nin mutfak kültüründe zeytinyağlı sebze yemekleri önemli bir yer tutar. Özellikle zeytinyağlı enginar, kabak çiçeği dolması ve turunçgil bazlı reçeller bölgeye özgü tatlar arasındadır​. Finike portakalından yapılan turunçgil reçelleri, hem yöresel kahvaltılarda hem de hediyelik ürünler arasında öne çıkmaktadır​.

Finike'nin kıyı kesimleri, deniz ürünleri açısından zengin bir mutfak sunar. Sinarit, çipura, orfoz gibi balık türleri yerel sofralarda sıklıkla tüketilir​. Balık yemeklerinin yanında çeşitli ot yemekleri ve zeytinyağlı mezeler Finike mutfağının doğal bir parçasıdır. İç kesimlerde geleneksel Yörük mutfağının etkisi daha belirgindir. Keçi sütünden yapılan peynirler ve sütlü tatlılar yaygın olarak tüketilir​. Ayrıca ev yapımı tarhana, çörek ve yöresel ekmek çeşitleri de Finike'nin kırsal mutfağında önemli yer tutar.

Coğrafi işaret tesciline sahip Finike Portakalı, sadece doğrudan tüketim ürünü değil, aynı zamanda yöresel yemeklerde ve tatlılarda da kullanılmaktadır. İlçede üretilen zeytinyağı da mutfakta temel yağ kaynağı olarak önemli rol oynar​. Finike'de haftalık kurulan pazarlar, el emeği gıda ürünleri ve yöresel yiyeceklerin halka sunulduğu önemli kültürel mekânlar arasındadır​.