Gattaca, 1997 yılında Andrew Niccol tarafından yazılan ve yönetilen Amerikan bilimkurgu filmi olup, Niccol’un ilk uzun metrajlı yönetmenlik denemesidir. Ethan Hawke ve Uma Thurman’ın başrollerinde yer aldığı yapımda, Jude Law, Loren Dean, Ernest Borgnine, Gore Vidal ve Alan Arkin gibi isimler destekleyici rollerde görülür. Film, genetik mühendisliği ve öjeniğin【1】 baskın olduğu distopik bir gelecekte geçen bir hikâyeyi ele alır. Baş karakter Vincent Freeman’ın, genetik olarak "kusurlu" olmasına rağmen uzay yolculuğu hayalini gerçekleştirmek için verdiği mücadele, filmin ana eksenini oluşturur.
Gattaca Filminin Fragmanı (Sony Pictures Entertainment)
Üretim Ve Geliştirme
Film, başlangıçta The Eighth Day adıyla geliştirilmiş, ancak aynı isimle başka bir filmin piyasaya sürülmesi üzerine Gattaca adını almıştır. Bu isim, DNA’nın dört nükleobazından (guanin, adenin, timin ve sitozin) türetilmiş olup, filmin genetik temasına atıfta bulunur. Çekimler, Frank Lloyd Wright’ın tasarladığı Marin County Civic Center’da gerçekleştirilmiş ve Esperanto dilinde duyurular eklenerek futuristik bir atmosfer yaratılmıştır. Üretim süreci, biyoteknoloji ve genetik etiği üzerine dönemin tartışmalarından etkilenerek şekillenmiştir.
Film, retrofuturistik bir estetikle tasarlanmış olup 1960’ların araç modellerinden (Rover P6, Citroën DS19) esinlenilmiştir. Michael Nyman’ın melankolik piyano temalı müziği, filmin duygusal tonunu destekler. Açılış sekansı, Vincent’ın günlük temizlik ritüellerinden alınan yakın çekimlerle dikkat çeker.
Konu Özeti
Gattaca, genetik mühendisliğin yaygın olduğu bir gelecekte geçer ve bireylerin DNA’sına göre sosyal statülerinin belirlendiği bir toplum yapısını işler. Film, "valids" (genetik olarak tasarlanmış bireyler) ve "in-valids" (doğal yollarla doğmuş, genetik olarak "kusurlu" bireyler) arasındaki ayrımı merkeze alır.
Ethan Hawke’ın canlandırdığı Vincent, doğal yollardan doğmuş ve kalp hastalığı gibi genetik sorunlar taşıyan bir "in-valid"dir. Uzay yolculuğu hayalini gerçekleştirmek için Gattaca Aerospace Corporation’da çalışmayı hedefler. Vincent, genetik olarak "mükemmel" ancak bir kaza sonucu felç kalan Jerome Morrow (Jude Law) ile anlaşır. Jerome’un DNA’sını kullanarak Vincent, sahte bir kimlik oluşturur ve Gattaca’da iş bulur. Vincent’ın uzay görevine bir hafta kala, şirketin bir yöneticisinin cinayete kurban gitmesiyle şüpheler üzerine çeker. Polis soruşturması, Vincent’ın gerçek kimliğini ortaya çıkarma riskini artırır. Irene Cassini (Uma Thurman) ile yakınlaşan Vincent, onun da genetik kusurları olduğunu öğrenir. Bu ilişki, Vincent’ın kendi kimliğini kabul etme sürecine katkı sağlar. Cinayet soruşturması bir başka şüpheli tarafından çözülürken, Vincent uzay görevine kabul edilir. Jerome ise Vincent’a yeterli genetik materyal bırakarak intihar eder, altın madalyası alevlerde ererken film kapanır. Film, genetik kadercilik ve insan iradesi arasındaki çatışmayı sorgulayarak, bireyin potansiyelini genetik yapısından bağımsız olarak ortaya koyma çabasını vurgular.
Ana Temalar
- Genetik Ayrımcılık: Toplumun genetik profillere dayalı sınıflandırması eleştirilir.
- İnsan İradesi: Genetik kaderin ötesinde bireysel çabanın önemi vurgulanır.
- Biyoetik: Genetik mühendisliğin ahlaki boyutları sorgulanır.
- Kimlik ve Özgürlük: Sahte kimlik üzerinden özgürlük arayışı işlenir.
Karakterler ve Oyuncular
Vincent Freeman - Ethan Hawke: Filmde genetik olarak "mükemmel" olmayan bir birey olarak doğan Vincent, hayallerini gerçekleştirmek için kimlik hırsızlığı yapar ve uzay programına katılmaya çalışır. |
Irene Cassini - Uma Thurman: Genetik kusurları olan bir kadın olan Irene, Vincent ile duygusal bir bağ kurar ve onun yolculuğunda önemli bir rol oynar. |
Jerome Eugene Morrow - Jude Law: Genetik olarak üstün ancak fiziksel bir sakatlık yaşayan Jerome, Vincent'e kimliğini ödünç vererek onun planına destek olur. |
Director Josef - Gore Vidal: Uzay programının yöneticisi olan Josef, Vincent'in gerçek kimliğini sorgulayan otoriter bir figürdür. |
Anton Freeman - Loren Dean: Vincent'in kardeşi Anton, genetik olarak daha avantajlı bir birey olarak onunla rekabet içindedir. |
Ödüller Ve Adaylıklar
Akademi Ödülleri (Oscar)
- En İyi Sanat Yönetimi
- Aday: Jan Roelfs & Nancy Nye
Sanat Yönetimi & Prodüksiyon Tasarımı
- Art Directors Guild Awards
- Aday: Jan Roelfs, Sarah Knowles, Natalie Richards
- Satellite Awards
- Aday: En İyi Sanat Yönetimi ve Prodüksiyon Tasarımı – Jan Roelfs
Müzik
- Golden Globe Ödülleri
- Aday: En İyi Özgün Müzik – Michael Nyman
- Saturn Awards
- Aday: En İyi Müzik – Michael Nyman
Kostüm Tasarımı
- Saturn Awards
- Aday: En İyi Kostüm – Colleen Atwood
Diğer Ödüller ve Adaylıklar
- Hugo Ödülleri
- Aday: En İyi Dönemsel Sunum – Andrew Niccol
- Saturn Awards
- Aday: En İyi Home Video Yayını
- OFTA (Online Film & TV Awards)
- Aday: En İyi Bilim Kurgu / Fantastik / Korku Filmi – Gattaca
- Paris Film Festival
- Aday: Grand Prix
Senaryo
- London Film Critics’ Circle Awards
- Kazandı: Yılın En İyi Senaristi – Andrew Niccol
Kültürel Etki Ve Devamı
Film, gişede 12,5 milyon dolar hasılat elde etse de zamanla kült statüsü kazanmıştır. Biyoetik ve genetik mühendisliği tartışmalarında sıkça referans alınan yapım, 2023 itibarıyla Showtime’da planlanan ancak iptal edilen bir dizi uyarlamasıyla gündeme gelmiştir. Film, günümüz genetik teknolojilerinin toplumsal etkileri üzerine hâlâ geçerli bir tartışma zemini sunar.
