Gerze, Sinop iline bağlı, Karadeniz kıyısında yer alan bir sahil ilçesidir. İlçe ekonomisi balıkçılık, tarım ve ormancılığa dayalıdır. İlçe 2017 yılında Uluslararası Cittaslow (Sakin Şehir) ağına katılmıştır.
Tarih
Gerze’nin bilinen en eski adı “Carusa” olup antik Paphlagoniya kıyısındaki küçük bir yerleşim olarak M.Ö. 7. yüzyıldan itibaren varlık gösterdiği kabul edilmektedir. 1901 yılında kaza statüsü kazanan Gerze, 19. yüzyıl ortalarında bölgede gözlem yapan araştırmacıların notlarında liman işlevi, kereste ve tarım ürünlerinin İstanbul’a ulaşım yolu olarak anılmaktadır. 13 Şubat 1956’da kent merkezinin büyük bölümünü tahrip eden yangın, ahşap dokulu yerleşim dokusunun büyük ölçüde yok olmasına neden olmuştur. Bu sebeple her yıl anma törenleriyle bu felâketin izleri canlı tutulmaktadır. Erken Cumhuriyet döneminden başlayarak çeşitli arşiv ve seyyah kayıtları, Gerze’nin Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan kesintisiz bir yerleşim tarihi olduğunu göstermektedir.
Coğrafya ve İklim
Sinop ilinin kuzeydoğu kıyısında, aynı adlı burun üzerinde kurulu olan Gerze, 594 km²’lik bir yüzölçümüne sahiptir. Kuzeyinde Karadeniz, güneyinde Boyabat ve Durağan, doğusunda Dikmen, batısında Sinop ile çevrili olan ilçe merkezi denizden 13 mil (yaklaşık 24 km), karayolu ile 39 km uzaklıktadır. Yüksekliği 0–900 m arasında değişen alanda Elma, Köse, Dede ve Hasan dağlarının etekleri ile kıyı düzlükleri yer alır. Arazideki meyillilik, yerleşimleri “orman içi”, “orman kenarı”, “kıyı” ve “ova” olmak üzere dört tip bölgeye ayırmıştır; ilçe merkezi ile 42 köy dağınık bir yerleşim örgüsü gösterir.
Karadeniz iklimi etkisindeki Gerze’de yıllık ortalama sıcaklık 14 °C; kış ayları ortalaması 7 °C, yaz ayları ortalaması 20 °C civarındadır. En sıcak ay temmuz, en soğuk ay şubattır. Yıllık toplam yağış 690 mm düzeyindedir ve yağışların üçte biri ilkbahar aylarında gerçekleşir. Ortalama açık gün sayısı 47, kapalı gün sayısı 123, kar yağışlı gün sayısı 6,2, bulutlu gün sayısı 194,5’tir; bağıl nem ise yaklaşık %79’dur. Bitki örtüsü, sahilden iç kesimlere doğru kestane, çam, meşe, kayın, köknar ve gürgen ormanlarını, alt kotlarda ise defne, kızılcık, fındık, böğürtlen, kocayemiş ve kavak topluluklarını içerir. Çakıroğlu, Sarıyer ve Iğrava çayları ilçe sınırları içinden geçirilirken yaylalar arasında Altunyayla, Avlağısökü, Güdekoğlu ve Altmışdörtoğlu sayılabilir.
Nüfus ve Demografi
Gerze ilçesinin toplam nüfusu 2007 yılında 19.847 kişi iken 2024 yılında 30.100 kişiye ulaşmıştır. Bu dönemde nüfus her yıl artış göstermiş, yıllık artış miktarları 279 (2011–2012) ile 1.567 (2022–2023) kişi arasında değişmiştir. 2024 itibarıyla nüfusun 14.918’i erkek, 15.182’si kadın olup cinsiyetler arasındaki fark 264 kişidir. Söz konusu artış, idari kayıt güncellemeleri ve göç hareketleri gibi etkenlerle açıklanabilir.
Ekonomi
Gerze ekonomisi hem sanayi hem de tarım ve hayvancılık temelli çok sektörlü bir yapıya sahiptir.
Sanayi ve Ticaret
1994–2002 yılları arasında tamamlanan Küçük Sanayi Sitesi’nde 151 dükkân, “ağaç işleri”, “metal işleri”, “oto tamiri” ve “diğer meslekler” gruplarında üretim yapmakta ve yaklaşık 300 kişilik istihdam sağlamaktadır. Belediye sınırları içinde tarım makineleri ithalatı ve imalatı yapan bir tesis (Barbaros Motor), aylık 16.000 birim üretim kapasitesiyle yurt içi ve dışı pazarına makine ve ekipman sunmaktadır. Dokuma ipliği üreten bir diğer tesis (Betareks) aylık 300 ton üretim ve 550 kişilik istihdam düzeyindedir. Yıllık 50.000 tonluk kapasiteye sahip un fabrikasında 5.000 tonluk üretim, 10 personelle yürütülmektedir. Tekstil sektöründe binlerce personel kapasiteli atölyeler (Dolunay Tekstil, Yeni Saray Tekstil, Onur Giyim) aylık on binlerce adet konfeksiyon üretimi gerçekleştirmektedir. Kimya sanayiinde deterjan ve amonyum klorür üretimi yapan bir kuruluş 120–750 ton aralığında aylık üretim kapasitesine sahiptir.
Tarım, Hayvancılık ve Su Ürünleri
İlçe ekonomisinde yerel ırk “Hacı Kadı Horozu” tavukları ve yeşil siyah tüyleriyle bilinen kümes hayvancılığı ile yapılır. İçme suyu niteliğinde doğal kaynak suları ve göletler aracılığıyla yürütülen alabalık üretimi; kıyı balıkçılığı (palamut, hamsi, tirsi, kefal, lüfer, mezgit, istavrit vb.) faaliyetleri önemli bir geçim kaynağıdır. Yaklaşık 8.000 zeytin ağacının varlığı, işletme kapasiteleri, zeytin bakımı ve zararlı mücadele projeleriyle yeniden canlandırılmakta, fidan üretimi ve modern zeytinyağı tesisi planları ekonomiye çeşitlilik kazandırmaktadır.
Turizm, Kültür ve Mutfak
Karadeniz sahilinde 11 km’yi aşan kumul plajları, yaz aylarında yoğun olarak kullanılır. 2017 yılında “Cittaslow” ağına katılan Gerze, yerel el sanatları, tarımsal üretim, doğal peyzaj ve geleneksel yaşam biçimlerinin korunmasını amaçlayan yavaş kent felsefesini benimsemiştir. Eğitim ve kültür altyapısı; Anadolu, Teknik, Endüstri Meslek ve Otelcilik-Turizm liseleri, bağımsız ilköğretim okulları, Atatürk Kütüphanesi gibi kurumlarla desteklenir. Kent ölçeğinde düzenlenen tiyatro, müzik, sportif etkinlikler ve uluslararası festivaller yerel dinamizmi beslemektedir.
İlçenin deniz ve tatlı su ürünleri üretimi, taze avlanan hamsi, lüfer, tirsi gibi balıklar; alabalık çiftliklerinde yetiştirilen gökkuşağı alabalığı; “Hacı Kadı Horozu” yerel tavuk eti ve zeytincilik kapsamında üretilen zeytinyağı, mutfak kültürünün temelini oluşturur. Zeytin çelikleriyle geliştirilen fidan projeleri ve modern zeytinyağı tesisleri, geleneksel beslenme biçimlerini sürdürülebilir kılacak altyapıyı güçlendirmektedir.
