Hadrianus Kapısı, Roma İmparatoru Hadrianus’un (MS 117–138) Attaleia (Antalya) şehrine gerçekleştirdiği ziyaretin anısına inşa edilmiş, anıtsal nitelikte bir giriş kapısıdır. Bugünkü Antalya kent merkezinde, tarihi sur sistemi üzerinde yer alan bu yapı, hem mimari özellikleri hem de tarihi bağlamı bakımından önem taşımaktadır. Yerel halk arasında “Üçkapılar” adıyla da bilinen kapı, Roma mimarisine özgü öğeleri ile dikkat çekerken, tarihsel süreçte geçirdiği onarımlar ve koruma çalışmaları sayesinde günümüze ulaşmıştır.

^{Hadrianus Kapısı (AA)}

Mimari Özellikler

Hadrianus Kapısı, orijinalliğini büyük ölçüde koruyan iki kule arasında yer alan, tonozlu üç kemerli bir tak yapısıdır. Üç açıklık da birbirine eşit boyuttadır ve üzerleri kasetli bloklardan oluşan tonozlarla örtülüdür. Bu bloklar, kaidelerle yükseltilmiş ve ortadaki tonozlar daha dar olmak üzere dört ayak üzerine oturtulmuştur. Kapının her iki cephesinde, ayakların hizasında ve bunların 1.05 metre önünde yer alan sekiz adet sütun bulunmaktadır. Bu sütunlar, öne doğru uzanan arkhitravları (sütunların hemen üzerinde yer alan yatay kiriş) taşır.

Yapının eni 4,15 metre, yüksekliği ise 6,18 metredir. Üst kenarda ve kemerler arasında yer alan arşitrav, yumurta, inci, akanthus ve diş motifleriyle bezenmiştir. Kapının üst kısmında yer aldığı bilinen bronz harfli Hadrianus yazıtı günümüzde mevcut değildir; ancak bu yazıta ait bazı harfler Oxford’daki Ashmolean Müzesi'nde sergilenmektedir.

^{Hadrianus Kapısı (AA)}

Tarihleme ve İşlev

Mimari özellikleri daha geç dönem stiline işaret etse de, kapının Hadrianus’un doğu seferi (M.S. 121–125) ile bağlantılı olarak M.S. 120’li yıllardan önce inşa edilmeye başlandığı düşünülmektedir. Yapı, Roma’daki anıtsal tak örneklerini hatırlatmakla birlikte, sur sistemi üzerinde yer alması ve şehir girişine olanak sağlaması nedeniyle aynı zamanda şehir kapısı işlevi de görmektedir.

Kapının her iki yanında dikdörtgen planlı iki yüksek kule yer alır. Güneyde bulunan kule, işçilik özellikleri dikkate alındığında Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlenir. Bu kule, zamanla üst kısmından hasar görmüş ve moloz taş ile tuğla kullanılarak onarılmış, ayrıca dendanlar eklenmiştir. Kuzeydeki kule ise hicri 617 (miladi 1220) tarihli bir kitabe ile Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubad döneminde yeniden inşa edilmiştir.

Restorasyon ve Koruma Çalışmaları

Hadrianus Kapısı tarihsel süreçte birçok kez yenilenmiş ve onarılmıştır. 1882 yılında ön kısmında yapılan kazı sırasında yaşanan çökme sonrası geçici sütunlarla desteklenmiş ve 1958 yılında gerçekleştirilen kapsamlı restorasyon sonucunda günümüzdeki görünümüne kavuşmuştur.