Hatay Defne Sabunu, Türkiye'nin Hatay ilinde üretilen ve 23 Mart 2017 tarihinde başvurusu yapılan, Mahreç İşareti türünde tescil edilmiş geleneksel bir üründür. Tescil işlemi 16 Ekim 2017 tarihinde tamamlanmıştır. Ürünün ayırt edici özelliği, Akdeniz defnesi (Laurus nobilis L.) adı verilen ağacın meyvesinden elde edilen yağın ve Hatay yöresinde üretilen zeytinyağının, kostik ve tuz kullanılarak geleneksel yöntemlerle sabuna dönüştürülmesinden gelmektedir. Bu sabunun üretiminde kullanılan defne yağı, klorofil içeriği sayesinde ürüne yeşil renk vermekte ve kendine has doğal karakteristik kokusunu sağlamaktadır.

Ürün Özellikleri

Hatay Defne Sabunu'nun temel hammaddeleri defne yağı, zeytinyağı, su, tuz ve kostiktir (sodyumhidroksit, NaOH). Defne ağacı meyvesinden sıkılarak elde edilen defne yağı, ortalama %16.57 laurik asit, %18.57 palmitik asit, %38.08 oleik asit ve %23.09 linoleik asit içerir. Kullanılan defne sabit yağındaki laurik asit oranının en az %12.5 olması şarttır. Üretimde tercih edilen zeytinyağı ise yörede elde edilen, zengin fenolik içeriğe ve düşük asiditeye (maksimum %0.7) sahip bir yağdır. Bitmiş sabunun fiziksel özelliklerinde koyu krem renginde olması ve defnenin doğal karakteristik kokusunu taşıması beklenir. Kimyasal özelliklerinde ise serbest alkali tayininin en çok %0.2, klorür (sodyumklorür cinsinden) miktarının en çok %2.4 ve nem içeriğinin en çok %29 olması gerekmektedir.

Üretim Metodu

Hatay Defne Sabunu, sulu sistem ve kuru sistem olmak üzere iki farklı geleneksel yöntemle üretilebilmektedir. Her iki yöntemde de öncelikle defne yağı imalatı gerçekleştirilir:

Defne Yağı İmalatı:

• Eylül-Aralık döneminde toplanan defne meyveleri paslanmaz krom-nikel kazanlarda su ile yaklaşık 12 saat pişirilir.
• Ezilerek suyunun ve yağının süzgeçten geçirilip ahşap teknede toplanması sağlanır.
• Süzülen su ve yağ, yeniden yaklaşık 4-6 saat boyunca 100 °C'de kaynatılır.
• Yoğunluk farkından dolayı dibe çöken su ayrılır, yüzeyde kalan yağ alınır. Yağın kalitesi, avuç içinde ovuşturulduğunda avucu ısıtması ve uçup gitmesi ile belirlenir.

Sabun İmalatı:

• Sulu Sistem: Defne yağı ve zeytinyağı, su ile karıştırılarak 80-100 °C'ye kadar ısıtılır. Ayrı bir kapta su içinde çözülmüş kostik (sodyumhidroksit) çözeltisi, ısınan yağ-su karışımına yavaşça eklenir ve sürekli karıştırılarak sabunlaşma başlatılır. Sabunlaşma tamamlandıktan sonra tuz ve arıtılmış su çözeltisi eklenir. 12 saat dinlendirme sonrasında yüzeye çıkan sabun hamuru karıştırılıp sergi alanına dökülür, düzeltilir ve mevsim şartlarına bağlı olarak yarım saat ile 1 saat sonra özel bıçaklarla kesilir. Kuruma süresi 3 ila 6 ayarasında değişebilir.
• Kuru Sistem: Defne yağı ve zeytinyağı karışımı 60-70 °C'ye ısıtılır ve ısı stabil tutulur. Su içinde eritilmiş kostik çözeltisi, yağın üzerine yavaşça dökülerek sürekli karıştırılır ve sabunlaşma sağlanır. Sabun hamuru kalıba dökülür, yüzeyi düzeltilir ve parlatma amacıyla ısıtılmış su ile sıvanır. Kuruma sürecinden sonra kesilir ve kurutma alanına dizilir. Kuruma süresi yaz aylarında 6-8 saat, kış aylarında ise 8-12 saat olarak belirtilmiştir.

Coğrafi Sınır

Hatay Defne Sabunu'nun coğrafi sınırı Hatay ilidir. Ürünün ünü, sabun imalatında kullanılan defne ağacı meyvesinin yağının ve yine Hatay yöresinde üretilen zeytinyağının eski dönemlerden beri uygulanan, maharet gerektiren geleneksel yöntemlerle sabun haline getirilmesinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle sabun imalatı, Hatay ilinde doğal olarak yetişen defne ağacı meyvesinden ve Hatay ilinde yetiştirilen zeytin ağaçlarından elde edilen yağlar kullanılarak bu coğrafi sınır içerisinde gerçekleştirilmelidir.

Denetim

Ürünün tescil edilen özelliklere ve üretim yöntemine uygunluğunun denetimi, T.C. Samandağ Kaymakamlığı koordinatörlüğünde oluşturulan toplam altı kişilik bir komisyon tarafından yapılır. Komisyon, Mustafa Kemal Üniversitesi, Antakya Ticaret ve Sanayi Odası, Antakya Ticaret Borsası, Defne Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Derneği ve Hatay İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü temsilcilerinden oluşmaktadır.

Denetimler; üretim, pazarlama ve satış dâhil tüm süreçleri kapsayacak şekilde yılda iki defa düzenli olarak ve ihtiyaç duyulduğunda veya şikâyet halinde ek olarak gerçekleştirilir. Denetim Komisyonu özellikle aşağıdaki hususları kontrol eder:

Girdi Hammaddelerin Uygunluğu: Sabunda kullanılan yağların analizi, defne meyve yağının Hatay sınırları içinde yetişen defne ağaçlarının meyvelerinden elde edilip edilmediği ve belirtilen yöntemle üretilip üretilmediği incelenir. Zeytinyağı asit sayısının azami 15 olması beklenir.

Satışa Hazır Sabunun Özellikleri: Sabunun belirtilen fiziksel (koyu krem rengi, defnenin doğal kokusu) ve kimyasal özelliklere (serbest alkali, klorür ve nem tayinleri) uygunluğu kontrol edilir.

Üretim Alanları ve Metotları: Üretim alanlarının ve metotlarının tescil şartlarına uygunluğu denetlenir.

Pazarlama ve Satış: Ambalajlama kriterlerine uyulup uyulmadığı kontrol edilir.

Denetim sonuçları ve raporları, T.C. Samandağ Kaymakamlığı tarafından her yıl Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur.