Köken

Arapça kökenli bir kelimedir. Hâtır (ﺧﺎﻃﺮ) kelimesi, “akla gelmek” anlamındaki ḫuṭūr ve “kalp, gönül” anlamındaki ḫāṭir sözcüklerinden türetilmiştir.

Kullanım Alanları

• Gündelik Konuşma Dili: Kırılmak, gönül almak, ricada bulunmak veya biriyle olan duygusal ya da sosyal ilişkiyi ifade etmek için çeşitli deyim ve kalıplarla birlikte kullanılır (örn. “hatırını sormak”, “hatır koymak”, “hatır için”).
• Edebiyat: Özellikle şiir ve mensur metinlerde, hafıza, gönül, duygu ve hayal gücü bağlamlarında yoğun olarak geçer. Duygusal derinlik kazandırmak, iç dünya tasvirlerini güçlendirmek amacıyla kullanılır.
• Tasavvuf Literatürü: Kalbe doğan ilham ya da mânevî sezgi anlamında, Allah’tan veya melekten gelen ilhamın niteliğini açıklamak için kullanılır. Bu anlamıyla özellikle klasik tasavvuf metinlerinde yer bulur.
• Toplumsal ve Ahlakî Bağlam: Sosyal ilişkilerde saygı, değer verme, gönül alma gibi etik davranışları belirtmek için kullanılır. Özellikle aile, dostluk ve topluluk ilişkilerinde önemli bir kavramdır.