Hınıs köftesi; Erzurum’un Hınıs ilçesinde uzun geçmişe sahip, kıyma, bulgur ve yumurta ile hazırlanan, yuvarlak ve yassı biçimli geleneksel bir köfte çeşididir. Yörede “Hınıs içli köftesi” veya “iri köfte” adlarıyla da bilinir. Ayırt edici özelliği, iki kez çekilmiş kıyma kullanımı ve üç farklı iç harç alternatifiyle hazırlanabilmesidir: aşmalı, pirinçli veya kıymalı.

Hınıs köftesi, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti olarak tescillenmiştir. Tescil başvurusu 31 Aralık 2021 tarihinde yapılmış, 04 Kasım 2024 tarihinde Erzurum Ticaret Borsası adına tescil edilmiştir. Tescil numarası 1655’tir. Coğrafi sınır olarak Erzurum ili Hınıs ilçesi belirlenmiş, ürünün ün bağı ve üretim süreci bu sınırla ilişkilendirilmiştir.

Üretim Özellikleri

Dış Harç Bileşenleri (5–6 kişilik)

• 750–800 g iki kez çekilmiş kıyma
• 250–300 g bulgur
• 50–100 ml su
• 1 adet yumurta
• 10–15 g karabiber
• 25–35 g tuz

Dış harç, kıyma ve bulgurun el ile yoğurulmasıyla hazırlanır. Karabiber, pul biber ve tuz eklenerek orta ılılıkta su ilavesiyle sakız kıvamı elde edilir. Son aşamada yumurta eklenerek harç şekil almaya uygun hale getirilir.

İç Harç Seçenekleri

Aşmalı Harç:

• 200–250 g aşma
• 60–80 ml sıvı yağ

Aşma, sıvı yağda 10–15 dakika pişirilip soğutulur.

Pirinçli Harç:

• 200–250 g pirinç
• 200–250 ml su
• 15–20 g tuz
• 10–15 g pul biber

Pirinçler haşlanır, sonlara doğru tuz ve pul biber eklenir. Hafif diri kalması tercih edilir.

Kıymalı Harç:

• 200–250 g kıyma
• 30–40 ml sıvı yağ
• 25–30 g tereyağı
• 100–120 g soğan
• 15–20 g maydanoz
• 15–20 g tuz
• 10–15 g karabiber
• 5–10 g pul biber

Kıyma sıvı yağda pişirilir, ardından soğan eklenir. Baharatlar ve maydanozla birlikte pişirme tamamlanır ve harç soğutulur.

Şekillendirme ve Pişirme

Hazırlanan dış harçtan yuvarlak parçalar alınır, ortasına soğutulmuş iç harç yerleştirilir. El ıslatılarak harç ele yapışmadan kapatılır ve avuç içiyle hafifçe bastırılarak yassılaştırılır. Köfteler, tuzlu kaynar suda 10–12 dakika haşlanır. Ardından yumurtaya batırılarak kızgın yağda 10–15 dakika kızartılır ve sıcak servis edilir.

Kültürel Bağlam

Hınıs köftesi, Hınıs ilçesinin mutfak kültüründe özel bir yere sahiptir. Bayramlar ve özel günlerde ikramlık olarak hazırlanması, ürünün coğrafi sınırla ün bağı taşıdığını gösterir. Üretimin tüm aşamaları yalnızca Hınıs ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilir.

Denetim

Ürünün mahreç işareti kapsamında korunması, Erzurum Ticaret Borsası koordinasyonunda yürütülür. Denetim mercii; Atatürk Üniversitesi Turizm Fakültesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü, Erzurum Ticaret Borsası ve Erzurum İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden uzmanlardan oluşur. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerek görüldüğünde veya şikâyet halinde her zaman gerçekleştirilebilir. Denetim kriterleri arasında bileşen uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve işaretleme kurallarına uyum yer alır.