Hünkârbeğendi’nin kökeni Osmanlı saray mutfağına dayanır ve 19. yüzyılda ortaya çıktığı düşünülür. Yemeğin adı, "hünkâr" (padişah) ve "beğendi" (hoşuna gitti, beğendi) kelimelerinden gelir, yani "padişahın beğendiği" anlamına gelir.

Rivayete göre, Sultan Abdülaziz (1830-1876) Fransa’yı ziyaret ettiğinde, İmparatoriçe Eugénie de Montijo (Fransa İmparatoru III. Napolyon’un eşi) İstanbul’a misafir olarak gelir. Saray aşçıları, ona Osmanlı mutfağının en özel yemeklerini sunmak ister ve Hünkârbeğendi yapılır. İmparatoriçe Eugénie, beğendi sosunun lezzetine hayran kalır. Ancak bu yemeğin kökeninin daha eskiye, Osmanlı’nın mutfak kültürünün geliştiği dönemlere dayandığı düşünülmektedir.

Başka bir rivayete göre ise bu yemek, padişahlar için özel olarak hazırlanmış ve gerçekten de padişahlar tarafından çok beğenildiği için bu ismi almıştır.

 

^{Hünkarbeğendi}

Hünkârbeğendi'nin Yapılışı

Hünkârbeğendi, iki ana bileşenden oluşur: közlenmiş patlıcanla yapılan beğendi sosu ve üzerindeki et yemeği.

Malzemeler

Beğendi için

• 3-4 adet patlıcan
• 2 yemek kaşığı tereyağı
• 2 yemek kaşığı un
• 1 su bardağı süt
• 1 su bardağı rendelenmiş kaşar peyniri
• Tuz ve muskat rendesi (isteğe bağlı)

Etli Kısmı için

• 500 gr kuzu eti veya dana eti (kuşbaşı doğranmış)
• 1 adet soğan
• 2 yemek kaşığı tereyağı veya zeytinyağı
• 2 adet domates
• 1 yemek kaşığı domates salçası
• 1 çay kaşığı tuz
• 1 çay kaşığı karabiber
• 1 çay kaşığı pul biber
• 1 su bardağı sıcak su

Yapılışı

Etin hazırlanması

• Tereyağını veya zeytinyağını geniş bir tavada ısıtın.
• Doğranmış soğanı ekleyip pembeleşene kadar kavurun.
• Kuşbaşı doğranmış eti ekleyip mühürleyin.
• Salça ve doğranmış domatesleri ekleyip karıştırın.
• Baharatları ekledikten sonra sıcak suyu ekleyip kısık ateşte 30-40 dakika pişirin.

Beğendinin hazırlanması

• Patlıcanları közleyip kabuklarını soyun ve püre haline getirin.
• Bir tencerede tereyağını eritin ve unu kavurun.
• Üzerine patlıcanları ekleyip karıştırın.
• Yavaş yavaş sütü ekleyin ve kıvam alana kadar karıştırın.
• Kaşar peynirini ekleyip tamamen eriyene kadar karıştırın.

Servis

• Beğendiyi tabağa alın, üzerine etli harcı koyun ve sıcak servis edin.

Kalori Değerleri

Hünkârbeğendi'nin kalori değeri kullanılan malzemelere ve porsiyon büyüklüğüne göre değişebilir. Ortalama olarak:

• 1 porsiyon (yaklaşık 300-350 gram) Hünkârbeğendi 450-550 kalori arasındadır.
• 100 gram Hünkârbeğendi yaklaşık 150-180 kalori içerir.

Besin Değerleri (1 porsiyon için yaklaşık değerler)

• Karbonhidrat: 25-30 g
• Protein: 30-35 g
• Yağ: 25-35 g
• Lif: 4-6 g
• Kalsiyum: 200-250 mg (peynir ve süt sayesinde)
• Demir: 3-5 mg (özellikle kırmızı etten)
• Kalori miktarı kullanılan tereyağı, kaşar peyniri ve etin miktarına bağlı olarak değişebilir. Daha hafif bir versiyon için yağ oranı azaltılabilir, süt yerine daha az kalorili süt ürünleri tercih edilebilir veya et miktarı azaltılabilir.

Hünkârbeğendi'nin Faydaları ve İçerdiği Vitaminler

Hünkârbeğendi, protein, vitamin ve mineraller açısından oldukça zengin bir yemektir.

• Patlıcan: Lif açısından zengin olup sindirimi destekler. Ayrıca C, K ve B vitaminleri içerir.
• Süt ve Kaşar Peyniri: Kalsiyum ve D vitamini kaynağıdır. Kemik sağlığı için faydalıdır.
• Kırmızı Et: Yüksek kaliteli protein, B12 vitamini, demir ve çinko içerir. Kas gelişimi ve bağışıklık sistemi için önemlidir.
• Un ve tereyağı: Karbonhidrat ve sağlıklı yağ kaynağıdır, ancak ölçülü tüketilmelidir.

Hünkârbeğendi'nin Kökeni ve Kültürel Önemi

Bu yemek, Osmanlı mutfağının zenginliğini ve Fransız mutfağıyla olan etkileşimini gösteren önemli yemeklerden biridir. Saray mutfağında pişirilmiş ve halk arasında da yaygınlaşmıştır. Günümüzde özellikle özel davetlerde ve geleneksel Türk mutfağının önemli temsilcilerinden biri olarak restoran menülerinde sıkça yer almaktadır.

Ayrıca Hünkârbeğendi, modern mutfakta farklı versiyonlarla da yorumlanmaktadır. Örneğin, bazı tariflerde kuzu eti yerine tavuk eti veya kıyma kullanılmaktadır. Ancak orijinal tarifte kuzu eti tercih edilir.

Hünkârbeğendi Hakkında İlginç Bilgiler

Fransız Mutfağıyla Bağlantısı

Hünkârbeğendi’nin beğendi sosu, Fransız mutfağındaki béchamel (beşamel) sosuna oldukça benzerdir. Beşamel sos, süt, un ve tereyağı ile yapılan klasik bir Fransız sosudur. Osmanlı saray mutfağındaki aşçılar, Fransız mutfağıyla etkileşim içinde oldukları için bu tarifi Osmanlı mutfağına uyarlamış olabilir.

Bu nedenle, beğendi sosu bazen "Osmanlı beşameli" olarak da adlandırılır. Ancak, Fransız beşamel sosundan farklı olarak közlenmiş patlıcan ve kaşar peyniri eklenerek çok daha aromatik bir tat elde edilir.

Osmanlı Sarayındaki Lüks Yemekler Arasında Yer Alması

Hünkârbeğendi, sadece padişahlar için yapılan özel yemeklerden biri olarak kabul edilirdi. Osmanlı mutfağında, sarayda pişen yemeklerin çoğu oldukça zengin malzemeler içerirdi ve sadece elit kesim bu yemeklere erişebilirdi. Hünkârbeğendi, özellikle önemli misafirler geldiğinde yapılan, prestijli bir yemekti.

Eskiden Farklı Etler Kullanılmış Olabilir

Bugün kuzu eti ile yapılan Hünkârbeğendi, Osmanlı döneminde av eti (ördek, geyik veya tavşan gibi) veya koyun eti ile de yapılabiliyordu. Ancak zamanla kuzu eti yaygınlaştı ve günümüzde en çok kullanılan versiyon haline geldi.

Yemeğin Osmanlı’daki "Altın Çağı"

Osmanlı’nın mutfak kültürü 16. ve 17. yüzyıllarda en ihtişamlı dönemlerini yaşadı. Bu dönemde, Osmanlı mutfağında yemeklerin sunumuna büyük önem verilirdi. Hünkârbeğendi gibi yemekler, büyük altın veya gümüş tepsilerde, porselen tabaklarda sunulurdu.

Özellikle Topkapı Sarayı’nda, padişah için yemek pişiren aşçılar, her bir yemeğin sunumuna ve lezzetine büyük özen gösterirdi. Hünkârbeğendi gibi yemekler, sadece padişah için değil, yabancı elçilere sunulan özel ziyafetlerde de pişirilirdi.

Patlıcan Osmanlı’da Çok Değerli Bir Sebzeydi

Patlıcan, Osmanlı mutfağının en çok kullanılan sebzelerinden biridir. 17. yüzyılda Osmanlı mutfağında "patlıcan çılgınlığı" yaşandığı bile söylenilmektedir. O dönemde, sadece saray mutfağında değil, halk arasında da patlıcanlı yemekler çok popülerdi. Hatta patlıcan yangınları denilen olaylar bile yaşanmıştı! O dönem evler ahşap olduğundan, patlıcan közlemek için ateş yakılan ocaklardan yangın çıkma ihtimali yüksekti. Bu yüzden İstanbul’da birkaç büyük yangının patlıcan közlerken başladığına dair kayıtlar var.

Günümüzdeki Modern Versiyonları

Günümüzde Hünkârbeğendi, bazı şefler tarafından farklı şekillerde yorumlanmaktadır:

• Tavuklu Hünkârbeğendi: Et yerine tavuk kullanılarak daha hafif bir versiyon hazırlanır.
• Deniz Mahsullü Beğendi: Bazı modern restoranlar, beğendi sosunu deniz ürünleriyle sunarak yeni tatlar denemektedir.
• Vegan Hünkârbeğendi: Et yerine mantar veya mercimekle yapılan versiyonları da vardır.

Osmanlı Mutfağında Yemeğin Tadı Kadar Kokusu da Önemliydi

Osmanlı saray mutfağında yemeklerin lezzeti kadar kokusu da çok önemliydi. Hünkârbeğendi’nin közlenmiş patlıcanlı beğendi sosu ve baharatlarla pişirilen etinin yaydığı koku, padişahın beğenisini kazanmış olabilir. Osmanlı’da bazı yemeklerin kokusunun mutfaktan yayılarak saray halkını iştahlandırması bir gelenekti.

Avrupa'da Tanınan Bir Osmanlı Yemeği

Hünkârbeğendi, Osmanlı’nın Avrupa ile olan etkileşimleri sayesinde zamanla bazı Avrupa mutfaklarında da bilinir hale gelmiştir. Bugün özellikle Yunanistan ve Balkan mutfaklarında benzer patlıcan bazlı soslar ve et yemekleri bulunur.

Özellikle Yunanistan’ın "Melitzanosalata" adlı közlenmiş patlıcan püresiyle benzerlik gösterir. Ancak Hünkârbeğendi’nin içeriği ve sunumu çok daha zengin olduğu için kendine has bir yer edinmiştir.